Αριστοτέλης Βαλαωρίτης στα μετόπισθεν της γοητευτικής Εξάνθειας!

 

Αριστοτέλης Βαλαωρίτης στα μετόπισθεν

Της Ιουστίνης Φραγκούλη-Αργύρη

 

 

Σε μια ξεχωριστή παρουσίαση για το νέο βιβλίο του θοδωρή Γεωργάκη περί τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη  εξελίχθηκε στο ανοιχτό γήπεδο της Εξάνθειας με θέα το ηλιοβασίλεμα του Ιονίου.

Στο πάνελ η Ουρανία Βλάχου του Πολιτιστικού Συλλόγου Εξάνθειας έδωσε το στίγμα της βραδιάς και ακολούθησαν οι ομιλίες της υπογράφουσας, του δρος Θεόδωρου Χήρα και του ίδιου του συγγραφέα.

Τα λόγια των ομιλητών μεστά και ζωντανά απέδωσαν σε βάθος το έργο του σε ένα ακροατήριο που γνώριζε τον επικό μας ποιητή εξ ακοής αλλά τον ανακάλυψε εκείνη τη βραδυά σε βάθος.

Αυτό που ήταν ξεχωριστό ήταν το γεγονός ότι για πρώτη φορά έγινε βιβλιοπαρουσίαση στο δυτικό ακροχώρι της Λευκάδας, λειτουργώντας σαν μια παρακαταθήκη για μελλοντικές εκδηλώσεις του είδους.

Η μικροφωνική εγκατάσταση ήταν άψογη και οι κυρίες του Πολιτιστικού Συλλόγου Εξάνθειας είχαν φροντίσει για τα υπέροχα κεράσματα με λαδόπιτα λευκαδίτικη.

Νιώσαμε ξεχωριστοί εκεί στο φρύδι του γκρεμού με θέα το άγριο πέλαγος. Ο λόγος μας συμβόλαιο για μια επόμενη παρουσίαση βιβλίου, διότι ο πολιτισμός πρέπει να διαδίδεται. Ότι μοιράζεται πολλαπλασίαζεται!

 

Απόσπασμα από την ομιλία μου στην εκδήλωση, η οποία αποτελεί και τον πρόλογο του βιβλίου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΙΚΡΟΕΛΛΑΔΙΣΜΟ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΑΓΩΓΗ παραθέτω εδώ:

Ένας περιηγητικός λόγος περί την Βαλαωρίτεια Γραμματεία!

Της Ιουστίνης Φραγκούλη-Αργύρη

Συγγραφέως-Δημοσιογράφου  

‘Ενα βιβλίο βουτηγμένο στις διαστάσεις της ποίησης του επικού μας ποιητού Αριστοτέλη Βαλαωρίτη με αφορμή τα 200 χρόνια από τη γέννησή του έγραψε ο Θοδωρής Γεωργάκης, ο πολυσχιδής άνθρωπος των Γραμμάτων που έσκυψε πάνω από το “Φωτεινό” μεταλλάσσοντάς τον σε ένα συμβολικό θεατρικό έργο.

 Με πληθωρικό λόγο ανάγλυφα ο Θοδωρής Γεωργάκης θα μας περιηγήσει στη ζωή, την πολιτική καριέρα και το ποιητικό απόσταγμα του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Όπως γράφει ο Γεωργάκης αγαλιάζοντας όλο το φάσμα της δημιουργίας του:

Ο Θοδωρής Γεωργάκης καταγράφει τη ζωή του ποιητή, ανατρέχει στις ρίζες του που ανάγονται στο χωριό Βαλαώρα της Ευρυτανίας, εντοπίζει την πηγαία γενναιότητα των προγόνων του αρματολών, σκάβει στα τρίσβαθα της καταγωγής του για να έρθει στο επαγωγικό συμπέρασμα πως ο Βαλαωρίτης δεν ήταν απλά ο Τυρταίος της Επανάστασης του 21 ή ο παθιασμένος κήρυκας της Ένωσης της Επτανήσου αλλά ένας λογοτέχνης που πήρε την ποίηση από τα σαλόνια των κοσμικών και την έφερε στο λαό χρησιμοποιώντας τη δημοτική γλώσσα και διατρανώνοντας τα μεγάλα ιδανικά της φυλής που έζησε κάτω από τον τουρκικό ζυγό επί 400 ολάκερα χρόνια.

Ο Θοδωρής Γεωργάκης μελετώντας τις παρυφές του έργου του εντοπίζει στην ποίηση του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη τους δύο άξονες της σταθερής και επαναλαμβανόμενης διακήρυξής του, την Εθνική ολοκλήρωση (δηλαδή την προσάρτηση των υπολοίπων περιοχών της Ελλάδας) και την αδιάκοπη πάλη του προς τον ξενισμό. Αν ο Βαλαωρίτης έγραφε σήμερα την ποίησή του θα ήταν πιό επίκαιρος από ποτέ, καθώς ο ξενισμός υπό άλλες μορφές τείνει να κατασπαράξει το αξιακό σύστημα της ελληνικότητας αυτής της χώρας.

Ο συγγραφέας της πολυδιάστατης μελέτης ενσκύπτει στο υπαρξιακό γίγνεσθαι του Βαλαωρίτη, τονίζοντας πως: «πρωτεύοντα ρόλο διαδραματίζει η διαχρονικότητα του Ελληνικού γένους – έθνους και η απαξία του προς κάθε μορφή ξενοκρατίας στον τόπο! Έτσι περνά στους <<πολεμιστάδες του νου και του χεριού

 Στη συνέχεια ο μελετητής Θοδωρής Γεωργάκης προσπαθεί να εντάξει σε λογοτεχνικό είδος την ποίηση του Βαλαωρίτη αλλά παραδέχεται πως τελικά ο ποιητής του ιαμβικού κυρίως δεκαπεντασύλλαβου αρύεται της Επτανησιακής σχολής με ρανίσματα από την κρητική σχολή και τα ακριτικά τραγούδια για να παντρέψει τελικά την αστραποβόλα δημιουργία του με την Αθηναϊκή Λογοτεχνική σχολή.

Η δημοτική γλώσσα ως όπλο εναργές της ποίησης του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη αναλύεται σε μεγάλη έκταση από τον Θοδωρή Γεωργάκη.

Σε επόμενο κεφάλαιο αναφέρεται διεξοδικά στην βραχύβια πολιτική καριέρα του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη στο Ελληνικό Κοινοβούλιο μετά των Ένωση, στην επιστροφή του στην δική του ποίηση και στην απέχθειά του απέναντι στον λογιοτατισμό. Εμμένει στον δεσποτικό χαρακτήρα της επικής του ποίησης, στην περιγραφή των τόπων και των προσώπων, στην αφήγηση της ιστορίας μέσα από μια καθημερινή γλώσσα που ήταν κτήμα του λαού  προς τον οποίο και απευθυνόταν.

Μελετώντας βαθειά τους αντιρρησίες της ποίησης του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, ο Θοδωρής Γεωργάκης ρίχνει φώς σε όλους τους επικριτές του, αφιερώνοντας κεφάλαια στον Αποστολάκη, το Βλαχογιάννη, ενώ παρουσιάζει την αναδιαμόρφωση της λογοτεχνικής στάσης απέναντι στον επικό ποιητή μέσα από μια πεφωτισμένη γενιά λογοτεχνών τον Γ. Βαφόπουλο, τον Λίνο Πολίτη , τον Κ. Θ. Δημαρά εμπλουτίζοντάς τις με την αποσπασματική κριτική του Κωστή Παλαμά για τα έργα του ποιητού.

Θα πρέπει να πω ότι από τα πιό ενδιαφέροντα κεφάλαια αυτού του βιβλίου που όσες φορές το διαβάζει κανείς τόσες καινούριες ιδέες, κρίσεις και συμπεράσματα αποκομίζει, είναι το τετράγωνο των ποιητών : Ρήγας Φεραίος ο σαλπιστής και η επιρροή του στους Επτανήσιους Ποιητές : Διονύσιο Σολωμό, Αριστοτέλη Βαλαωρίτη και Ανδρέα Κάλβο. Εδώ σημειώνεται το διαφορετικό ερέθισμα που δέχθηκε ο κάθε ποιητής από τον Ρήγα Φεραίο αλλά που όμως τελικά διαμόρφωσε μια ενιαία ταυτότητα της νέας ποιητικής εποχής που από τοπική γίνεται πλέον εθνική. Σημαντικό το κεφάλαιο αυτό καθώς ο μελετητής παραθέτει τις ιδιαιτερότητες του κάθε ποιητού αλλά και την κοινή συνισταμένη που είναι μία, η υπεράπιση της εθνικής ταυτότητας και η αναγωγή της πατρίδας ως υπέρτατου αγαθού του λαού και της άρχουσας τάξης.

Οφείλω να ομολογήσω πως η αναφορά του Θοδωρή Γεωργάκη στον «Φωτεινό» που αποτελεί το υπέρτατο -αν και ημιτελές ποίημα- του Βαλαωρίτη είναι αναλυτική, εμπεριστατωμένη, αναδεικνύοντας τη στροφή του ποιητού προς το λαό μέσα από μια φυσικότητα που διαπνέει τη γραφή του, στολίζοντάς την με τις διαχρονικές αναζητήσεις του ατόμου το οποίο είναι ο απλός χωρικός και τελικά ο κήρυκας της ελευθερίας και της αποτίναξης κάθε μορφής ξενοκρατίας.

Ο Θοδωρής Γεωργάκης πολύ σοφά επιλέγει να κορυφώσει το έργο του με τον πνευματικό διάλογο των δύο μεγίστων Λευκαδίων ποιητών: του Βαλαωρίτη και του Σικελιανού.

Σκύβοντας με βαθύ σεβασμό στην διαφορετική στυλιστική προέλευση της ποιητικής δημιουργίας των δύο γιγάντων του ελληνικού πνεύματος, ο Θοδωρής Γεωργάκης θα αναλύσει την αφετηρία της κοινής συνισταμένης των δύο μεγάλων Λευκαδίων ποιητών που δεν είναι άλλη από την ωδή στην ελευθερία. Ο καθένας, βαδίζοντας τη δική του ατραπό εμπνεόμενος όμως από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής του αλλά με επίκεντρο πάντα την φύση και τα χώματα της ιδιαίτερης πατρίδας, θα την ανάγει ως κύριο συστατικό της έμπνευσής του. Γι αυτό τα πνεύματά τους συναντώνται στην «Ωδή στο Βαλαωρίτη», ένα ποίημα όπου ο διονυσιακός Σικελιανός εξυμνεί τον πρόδρομο της πληθωρικής ποιητικότητας με ένα τρόπο που δεν αφήνει στους επικριτές του Βαλαωρίτη κανένα περιθώριο για άλλες επιθέσεις.

Σημειωτέον, ότι ο Θοδωρής Γεωργάκης καταγράφει όλες τις σημαντικές προσπάθειες του Σικελιανού να αποκαταστήσει τον επικό ποιητή Βαλαωρίτη στην ελληνική γραμματεία, καθώς ο τελευταίος σφυροκοπήθηκε πολύ έντονα από τους λόγιους του Μεσοπολέμου.

Αποκορύφωμα αυτής της αναστύλωσης της ποιητικής αξίας του Βαλαωρίτειου έργου από τον σύγχρονο και λατρεμένο των λογοτεχνικών κύκλων Άγγελο Σικελιανό, αποτελεί η σύνδεση του Κωστή Παλαμά με τον Βαλαωρίτη, η επίσκεψή του στη Λευκάδα για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του, η περιοδεία του στη Μαδουρή αλλά και η στάση του στον τάφο του ποιητή. Ο «Ύμνος προς τον Βαλαωρίτη» γραμμένος από τον Παλαμά για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του, αποτελεί ένα πάντρεμα της ποιητικής τεχνοτροπίας του Βαλαωρίτη με εκείνη του Σικελιανού. Επιλέγω αυτό το απόσπασμα:

Ο Θοδωρής Γεωργάκης παραδίδει στην Ελληνική λογοτεχνική σκηνή ένα έργο το οποίο αποτελεί μνημειώδες έπος της σύγχρονης Ελληνικής Γραμματείας, καθώς παραθέτει όλα τα στοιχεία της ποιητικής ελεγείας του εθνικού ποιητού της Λευκάδας με αφορμή τα 200 χρόνια από τη γέννησή του!