Μια Ιθάκη χωρίς ταξίδι

Διήγημα της Ιουστίνης Φραγκούλη-Αργύρη

Στη μνήμη του Εκτορα
που δε γνώρισε όσους τόπους πολύ αγάπησε



Από τα χρόνια του σχολείου αγάπησε παράφορα τη γεωγραφία. Τον ταξίδευαν τα λόγια του δασκάλου σε χώρες μακρινές, άπιαστες για τα πεπερασμένα όνειρά του. Φανταζόταν θάλασσες και ποταμούς σε αποχρώσεις πιό μπλέ από το γαλάζιο του δικού του πέλαγους. Αλλωστε, το δικό του πέλαγος έφτανε μέχρις εκεί που έφταναν τα ψαροκάικα. Τόσο κοντά ήταν το δικό του πέλαγος. Εκείνος ονειρευόταν κύματα γιγαντιαία που κατάπιναν με ευκολία σκαριά κι ανθρώπους. Και ποταμούς με βλάστηση πυκνή όχι σαν τους χείμαρρους του χωριού του που μετατρέπονταν σε ρεματιές με τις καλοκαιριάτικες ξέρες!

Αγάπησε τους τόσους ξένους τόπους που περιέγραφε το πενιχρό εγχειρίδο γεωγραφίας του δασκάλου. Γιατί το σχολείο διέθετε ένα μονάχο βιβλίο γεωγραφίας κι αυτό το είχε στην κατοχή του ο σοφός δάσκαλος. Παιδάκι αυτός, έτρεχε να κάμει όλα τα θελήματά του για να μπορέσει να χωθεί στη φτωχική κάμαρα, όπου ο δάσκαλος μηρύκαζε τις γνώσεις του.

- Να το ξεφυλλίσω δάσκαλε; Μ’αφήνεις να ρίξω μια ματιά στις φωτογραφίες; Τα χέρια μου είναι καθαρά, μόλις γύρισα απ’ τη βρύση.

Καθόταν σταυροπόδι και δε χόρταινε να ξεφυλλίζει τις σελίδες με τους χάρτες. Ακρωτήριον της Καλής Ελπίδος, Γή του Πυρός, Ιμαλαϊα, Βόρειος Πόλος, Ειρηνικός Ωκεανός, Αμερική, Ουρουγουάη, Αμαζόνιος... Τόσα ονόματα, τόσα μέρη, τόσες απόκρυφες ομορφιές, τόσο απόλυτα μακριά κι από τα όνειρά του ακόμη.

Κι ύστερα χανόταν με τις ώρες στις σελίδες με τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες από τις πολιτείες του κόσμου. Από το Παρίσι με τον πύργο του Αιφελ, ως το Λονδίνο με το Μπίγκ Μπέν και τον Κεκλιμένο Πύργο της Πίζας στην Ιταλία. Και τα ανάκτορα του Τσάρου στο Λένινγκραντ, και το Βατικανό στη Ρώμη. Κι αυτός ο τρομερός ουρανοξύστης της Νέας Υόρκης! πώς τον έλεγαν; Να το ξαναδιαβάσει για να το θυμάται: Εμπάιαρ Στέιτ Μπίλντινγ. Εμπάιαρ Στέιτ Μπίλντινγ. Το ψηλότερο κτίριο του κόσμου!

-Τί μουρμουράς, βρέ Εκτορα; Είναι ώρα να πηγαίνεις. Θα σε γυρεύει η μάννα σου, παιδί μου.

Μια στιγμή μονάχα, να ρίξει μια τελευταία ματιά στους καταρράκτες του Νιαγάρα. Θεέ μου, πόσο απίστευτα βίαια έμοιαζαν τούτα τα νερά. Ενα υδάτινο τείχος χωρίς συγκρατημό!

Σα ζαρκαδάκι πήδηξε από τη θέση του, ευχαρίστησε το δάσκαλο χαμηλώνοντας τα μάτια και χάθηκε στην παγωμένη νύχτα. Τρέχοντας από τους χωματένιους δρόμους, με τις πέτρες να μεσολαβούν στα ξυπόλυτα ποδαράκια του έφτασε στο σπίτι.

Η μάννα του τον περίμενε με την αχνιστή μανέστρα στο φτωχικό ξύλινο τραπέζι. Τα άλλα παιδιά είχαν κιόλας πλαγιάσει. Δεν τον ρώτησε πού ήταν κι άργησε τόσο. Ηξερε πως ο μικρός της γιός θάτανε στην κάμαρα του δασκάλου με το βιβλίο της γεωγραφίας. Της τόχε ψυθυρίσει από καιρό η κυρά-Λένη, η μάννα του δασκάλου πως εκεί χανόταν το παιδί με τις ώρες.

Κι όμως δεν μολογούσε τίποτε στη μάννα του για τους χάρτες, για τις φωτογραφίες και τους τόπους. Εκείνη μάντευε από το ονειροπόλο βλέμμα του πως ταξίδευε σε όσα το μυαλουδάκι του είχε ρουφήξει κοιτώντας και ξανακοιτώντας τις άψυχες σελίδες ενός βιβλίου. Την τρόμαζε τούτη η πλευρά του. Μάντευε πως έφτιαχνε κόσμους μαγικούς μέσα στη φαντασία του, κόσμους ελκυστικούς και μάταιους.

-Λές να γίνει ναυτικός ο Εκτοράς μου; Θεέ μου φύλαγε! Έλεγε κι έτρεχε στα εικονίσματα γονατιστή να ξορκίσει το κακό. Ούτε την αγωνία της δεν τόλμαγε να τού φανερώσει γιατί τον ήθελε δίπλα της στα κτήματα που με τόσες στερήσεις και υπολογισμούς αγόραζε ο πατέρας με τη δική της προτροπή. Εβλεπε τη γερή του φύση, διέκρινε την ανθεκτική του κράση και προς Θεού δεν ήθελε να το χάσει τούτο το παιδί από κοντά της. Αυτός θα γινόταν ο συνεχιστής της λατρευτικής αφοσίωσης στη γή τους.

Κι έτσι συνέβη. Ο πόλεμος και ο εμφύλιος έγιναν συνένοχοί της. Ο Εκτορας τάχθηκε να καλλιεργεί τα χωράφια του, να μαζεύει τις ελιές απ’ τα λιοστάσια, να τρυγάει τα πατρινά σταφύλια τους, να σπέρνει τη φακή και να την αλωνίζει. Εμαθε μία, μία τις δουλειές και κάθε εποχή τον κρατούσε δεμένο με το χώμα τους, απόλυτα στρατευμένο στο όνειρο της μάννας του.

Και τα δικά του όνειρα; Τα ταξίδια σ’άλλη γή, σ’ άλλους τόπους; Τώρα μεσήλικας πιά, είχε την απόλαυση να ιχνηλατεί σε ιλλουστρασιόν άτλαντες τους χάρτες του κόσμου. Ξέκλεβε χρόνο για να κάθεται όταν οι άλλοι πήγαιναν για ύπνο να ρουφάει τις πληροφορίες για τούτα τα μαγικά μέρη που κάλυπταν ολάκερη την υδρόγειο. Τόσα χρόνια και τώρα μόλις συνειδητοποιούσε πως η γη ήταν στρογγυλή. Πάντως, αν ήταν στο χέρι του θα χειροκροτούσε την ώρα που ο Γαλιλαίος ήταν στην πυρά. Ο Εκτορας ήθελε τη γή απόλυτα επίπεδη, να χάνεται στο άπειρο. Γιατί μόνο το επίπεδο μπορούσε να προσφέρει την απεραντοσύνη, το άπειρο, κατα την ταπεινή του γνώμη.

Το μυαλό του είναι μια απίστευτη εναλλαγή εικόνων. Σαν ένα ντοκυμαντέρ όπου κυριαρχεί η φωτογραφία. Τί κι αν δεν πήγε στο Παρίσι; Ξέρει μία προς μία τις γέφυρές του, τα κτίρια, τους δρόμους του. Ξέρει τις γωνίες σαν να τις έχει εξερευνήσει με τα πόδια του.

Το Λονδίνο, η Πράγα, η Βιέννη, η Βουδαπέστη, η Λισαβόνα, η Μόσχα, η Μαδρίτη, η Ρώμη, η Φλωρεντία, περνούν από μπροστά του σα να τις ξέρει από χρόνια. Εχει χιλιοκοιτάξει τις έγχρωμες φωτογραφίες τους μέσα από καλοδεμένα βιβλία, μέσα από βιού μάστερ και τώρα πρόσφατα από την τηλεόραση. Είναι σα νάχει πάει παντού, τόσο οικείος νιώθει.

Αλλά τον συνεπαίρνουν πιότερο οι ξωτικές μεριές, από τις ζούγκλες της Ινδίας και του Κογκό μέχρι τη Γή του Πυρός με τις μαγικές φυλές. Θεέ μου, πόσο διαφορετικοί άνθρωποι, πόσο διαφορετικές θρησκείες, πόσο αντιφατικοί και παράλογοι τρόποι ζωής. Η δική του ζωή είναι η καλύτερη, το έχει καταλάβει από χρόνια.

Και η Αμερική τον γοητεύει. Γιατί εκεί γεννήθηκε η τεχνολογία, γιατί φτιάχτηκαν τα πρώτα αυτοκίνητα κι αυτά ακόμη τα εργαλεία που χρησιμοποιεί σήμερα κι ο ίδιος στη γεωργία. Είναι ένα θαύμα η Αμερική το δίχως άλλο. Θυμάται πόση εντύπωση του έκαναν οι ουρανοξύστες τότε στο ασπρόμαυρο λιτό βιβλίο γεωγραφίας του δασκάλου του. «Εμπάιαρ Στέιτ Μπίλντινγ», το συγκρατεί το περίπλοκο όνομα μέχρι σήμερα κι ας μήν τούμεινε καμιά άλλη αμερικάνικη κουβέντα, ούτε εξ ακοής.

Χτες ήρθε η ανηψιά του από την Αμερική και τον κάλεσε να πάνε ένα ταξίδι στον κόσμο. Τού αγόρασε λέει εισιτήριο που θα γυρίσουνε μαζί όλη την υδρόγειο. Θα κατεβαίνουν από τόπο σε τόπο, θα περιπλανιώνται για όσες μέρες θέλουν και μετά πάλι στο αεροπλάνο για έναν άλλο τόπο. Αυτό δεν ήθελε όλη τη ζωή του; Να ζήσει σε φυσική διάσταση το όνειρό του. Ετσι δεν είναι;

Το χαϊδεύει τούτο το γυαλιστερό εισιτήριο από την ώρα που εκείνη το ακούμπησε στο τραπέζι. Το βάζει κάτω από το μαξιλάρι του, όπως έκανε τότε όταν για πρώτη φορά απέκτησε παπούτσια. Τα κοίμιζε κάτω από το μαξιλάρι για νύχτες. Δεν τολμούσε να τα βάλει στα ποδαράκια του, είχε μάθει αλλοιώς. Δεν ήξερε να περπατάει με παπούτσια!

Ο Εκτορας κοιμάται ανήσυχα απόψε. Ξυπνάει και τρυπώνει τα ροζασμένα χέρια του κάτω από το προσκεφάλι του, να πιάσει το εισιτήριο, αυτό που θα τού χαρίσει το ταξίδι. Θα ανεβεί για πρώτη φορά σε αεροπλάνο, θα πετάξει, θα βλέπει τη γη από ψηλά σα ζωγραφιά. Οπως την αποτυπώνουν οι αεροφωτογραφίες. Θα δεί επιτέλους από κοντά τη Νότρ Ντάμ και το καμπαναριό του Κουασιμόδου, θα πλανηθεί στο Θιβέτ και -πού ξέρεις;- ίσως να συναντήσει και το Δαλάι Λάμα. Θα προσκυνήσει το Μάο στο μαυσωλείο του στην Κόκκινη Πλατεία του Πεκίνου.

Ιδρώνει και αγωνιά αυτή τη νύχτα. Αντί να χαίρεται που επιτέλους θα σταματήσει τις ασκήσεις του νού επί χάρτου και θα αναπνεύσει μιά άλλη ζωή, τώρα παλεύει με την ιδέα του μεγάλου ταξιδιού. Κι αν τούτο το μυαλό ξεφορτώσει τις φωτογραφίες που μαζεύει από χρόνια σαν πολύτιμο κινηματογραφικό υλικό; Οχι, δε θέλει να ταξιδέψει. Θα την ευχαριστήσει την ανηψιά για το δώρο, μά θα τό επιστρέψει το πολύτιμο εισιτήριο, πρωί-πρωί αύριο, πρώτη του δουλειά. Δεν τόχει ανάγκη το ταξίδι ο Εκτορας, την Ιθάκη του την έχει κατακτήσει μόνος του.