Στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης

Οδοιπορικό

Της Ιουστίνης Φραγκούλη-Αργύρη

Το άνοιγμα των θυρών της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης τούτο τον Σεπτέμβρη με αφορμή την εικαστική έκθεση Ελλήνων καλλιτεχνών που είχε ως θέμα «Ιχνηλατώντας την Κωνσταντινούπολη» ήταν η αφορμή για να ξεκινήσω το μακρύ οδοιπορικό μου στην Πόλη, στο Πατριαρχείο και σ΄αυτή την ίδια την ιστορική Θεολογική Σχολή, που απέδωσε μέσα στον ενάμισυ αιώνα λειτουργίας της μεγάλους ανθρώπους των Ελληνικών Γραμμάτων αλλά και σπουδαίους Ελληνορθοδοξους ιεράρχες.

Η εμπειρία μου με τη Χάλκη ήταν ήδη μεγαλύτερη απ΄το θαυμασμό μου, καθώς στην πρώτη μου ξενάγηση στην ιστορική Σχολή το 1999 είχα την τιμή να ξεναγηθώ από τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο, σχολάρχη κάποτε της θρυλικής θεολογικής σχολής.

Τούτη τη φορά πήρα το καϊκάκι με την παρέα μου μια λαμπερή Σεπτεμβριάτικη μέρα, όπου ο ήλιος έλαμπε ψηλά στον ουρανό φωτίζοντας τις παρυφές της αιώνιας Πόλης.

Το ταξίδι στο Βόσπορο, η αύρα που χάιδευε τα πρόσωπά μας, οι βυζαντινές μνήμες εδών κακείθεν του Κερατίου, τα μνημεία της Χριστιανοσύνης αλωμένα απ΄ την Τουρική μισαλλοδοξία, ανακατεύονταν στο νού μου όσο κράτησε η σύντομη διαδρομή προς το νησί.

Πριν προλάβω να βάλω σε ταξη τις σκέψεις μου , η Χάλκη πρόβαλε καταπράσινη, θαλερή, σκεπασμένη από τα μεστά πεύκα της. Στο λιμάνι περίμενε ο αραμπάς, που μας ανέβασε μέσα στη Σεπτεμβριάτικη ζέστη πάνω στο χώρο της ιστορικής Θεολογικής Σχολής με το γερασμένο άλογο ν΄ασθμαίνει στην ανηφόρα.

Το βλέμμα γύρω αγκάλιαζε τα κουρασμένα αρχοντόσπιτα, τα καταπονημένα απ΄το πέρασμα του χρόνου. Στο νού ερχόνταν οι εικόνες μια λαμπρής ελληνικής παρουσίας στο νησί, που αποτελούσε θέρετρο για τους εύπορους Ελληνες της Πόλης κάποτε στο πρόσφατο παρελθόν. Τώρα περασμένα σε τουρκικά χέρια, είναι σχεδόν ερείπια στην πλειοψηφία τους.

Φτάνοντας στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης το σκηνικό άλλαξε άρδην. Το κτίριο συντηρημένο τέλεια, οι κήποι του περιποιημένοι μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια, το εκκλησάκι αναπαλαιωμένο, οι εικόνες του υπέροχης βυζαντινής τέχνης, το τέμπλο χρυσοποίκιλτο, λεπτοδουλεμένο, εξαιρετικό δείγμα μεταβυζαντινής γλυπτικής.

Ενα γκρούπ Κυπρίων τουριστών ανέβηκε σαν κύμα καταλαμβάνοντας την είσοδο και το χώρο της έκθεσης. Ηταν ενθουσιασμένοι με την επίσκεψη στη θεολογική σχολή, η αναπόληση των παλαιών ημερών απηχούσε στις κουβέντες τους.

Αφού καθάρισε το τοπίο απ΄τη βοή των επισκεπτών, μπήκαμε στην αίθουσα που φιλοξενούσε τους Ελληνες καλλιτέχνες στην εικαστική τους κατάθεση για την Πόλη. Πινελιές νοσταλγίας, θυμού, αποθάρρυνσης, μελαγχολίας, επιθετικής αισιοδοξίας απόπνεαν τα έργα , τα οποία απλώνονταν στην κεντρική αίθουσα του ισογείου.

Ο πατήρ Γεώργιος από την Κρήτη είχε αναλάβει να μας ξεναγήσει εκ μέρους του ηγουμένου που απουσίαζε εκείνη τη μέρα. Ανεβήκαμε στο δεύτερο όροφο, περιηγηθήκαμε την αίθουσα διαλέξεων όπου λαμπροί θεολόγοι και ιεράρχες κάποτε ειχαν δώσει ζωντανό παρόν, είδαμε το μικρό παρεκκλήσι όπου οι φοιτητές ασκούσαν τη βυζαντινή ψαλμωδία τους.

Σαλονάκια άρτ ντεκό της εποχής κοσμούσαν τους μικρούς διαδρόμους εδώ κι εκεί. Οι κουκέτες στα υπνοδωμάτια των φοιτητών στρωμένες με λευκά επιστρώματα, περιμένουν θαρρείς τη νέα εσοδεία των εκκολαπτόμενων θεολόγων.

Το γραφείο του σχολάρχη καλυμμένο για να μη σκονίζεται με τις φωτογραφίες και τα προτρέτα των ιστορικών σχολαρχών να κρέμονται στον τοίχο. Το μικρό γραφείο του ηγουμένου φιλόξενο και ζεστό.

Οι αίθουσες αδειανές από φοιτητες, γεμάτες από τα ατομικά μαύρα θρανία με φόντο το μαυροπίνακα έμειναν στην ημερομηνία του σφραγίσματος της Θεολογικής Σχολής.

Η βιβλιοθήκη ήταν μια πραγματική αποκάλυψη. Καθώς κατεβήκαμε στα υπόγεια της Σχολής χαθήκαμε κυριολεκτικά στα δαιδαλώδη δωμάτια, που κρατούν ζηλότυπα στις βιβλιοθήκες τους πολύτιμα έγγραφα βυζαντινών προυχόντων, Αγίων Πατέρων, βούλες και σφραγίδες Αυτοκρατόρων και Φαναριωτών. Μια κιβωτός γνώσης περασμένη σε βιβλία, που οι σελίδες τους εμπλουτίζουν την προσέγγισή μας προς το Χριστιανικό θείο.

Ο Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος με το συμβολικό άνοιγμα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης για την εικαστική έκθεση τούτο το Σεπτέμρβη, δηλώνει αισιόδοξος πως μπορεί να είναι η αρχή γιά την επαναλειτουργία του ιστορικού ορθόδοξου εκπαιδευτικού ιδρύματος. Πως ίσως ήγγικεν η ώρα γιά τις τουρκικές αρχές να εκπληρώσουν τις υποσχέσεις τους στην παγκόσμια κοινή γνώμη.

Ευχόμαστε ευόδωση αυτού του πόθου, γιά τον οποίο δίνει μεγάλους αγώνες ο Πατριάρχης μας μαζί με ολάκερο τον Ελληνορθόδοξο κόσμο της Διασποράς και με την Ελληνική κυβέρνηση στο πλευρό του.

Βεβαίως, γνωρίζουμε όλοι πως η Θεολογική Σχολή της Χάλκης δύσκολα θα φτάσει στο υψος του εκπαιδευτικού επιπέδου του παρελθόντος της, καθότι το κενό των τριάντα χρόνων προκάλεσε κενό εξουσίας στην Ορθόδοξη Θεολογική Παιδεία.

Ωστόσο, με την καθοδήγηση του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου, πάλι λαμπρές
μέρες θα έρθουν στη Σχολή, πάλι φωνές αγοριών θα γεμίσουν τα όμορφα προαύλια και τις ψηλοτάβανες τάξεις, έστω κι αν οι μαυροπίνακες γίνουν οθόνες για προβολές ηλεκτρονικής παιδείας .

Είθε!

Ιστορικό


Η Θεολογική Σχολή της Χάλκης ιδρύθηκε το 1844. Από τότε η Σχολή εκπαίδευε νέους κληρικούς, καλύπτοντας τις ανάγκες θρησκευτικής λειτουργίας και πνευματικής διακονίας του Οικουμενικού Θρόνου και των απανταχού Ορθοδόξων.

Μέχρι το 1971, η Σχολή υπαγόταν απ’ ευθείας στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας της Τουρκίας και το καθεστώς της διείπετο από τον «Κανονισμό λειτουργίας της Θεολογικής Σχολής Χάλκης». Αυτός εγκρίθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 1951 με απόφαση του Ανωτάτου Εκπαιδευτικού Συμβουλίου του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας της Τουρκίας, ενεκρίθη και επεκυρώθη από την Ιερά Σύνοδο στις 5 Οκτωβρίου 1951 και ετέθη σε εφαρμογή στις 3 Οκτωβρίου 1953. Καίτοι η Σχολή παρείχε λυκειακή και επαγγελματική εκπαίδευση, οι τουρκικές αρχές διέκοψαν την λειτουργία της το 1971, με πρόσχημα την απαγόρευση της ιδιωτικής ανώτατης εκπαίδευσης. Αλλά ο ίδιος ο εγκεκριμένος από τις αρχές Κανονισμός λειτουργίας της, την χαρακτηρίζει επαγγελματική σχολή, η οποία παρέχει εκπαίδευση τουλάχιστον ενός έτους μετά το λύκειο.

Το ζήτημα της επαναλειτουργίας της Σχολής 1971-2010

Αίτημα του Πατριαρχείου είναι η επαναλειτουργία της Σχολής υπό το, προ του 1971, καθεστώς. Το αίτημα αυτό έχει διατυπωθεί επισήμως και κατ’ επανάληψιν. Το Πατριαρχείο επιθυμεί τη φοίτηση σε αυτή όλων των ορθοδόξων, ανεξαρτήτως ιθαγενείας. Και τούτο, όχι μόνο για ιστορικούς λόγους, αλλά και διότι επιθυμεί να στελεχώσει τον κλήρο του με αποφοίτους της Σχολής αυτής. Επίσης, επιθυμεί να διδάσκουν σε αυτή και αλλοδαποί καθηγητές, όπως συνέβαινε και παλαιότερα. Με τον τρόπο αυτό, η Σχολή θα διατηρήσει την αυτονομία της και θα αποφευχθεί η δημιουργία προβλημάτων εκκοσμίκευσης, η οποία είναι αντίθετη στην αληθή φύση της Σχολής ως Θρησκευτικού Σεμιναρίου προπαρασκευής για το στάδιο της ιεροσύνης.

Η επαναλειτουργία της Σχολής αποτελεί κατ’ ουσίαν υποχρέωση της Τουρκίας έναντι των πολιτών της, τα θρησκευτικά δικαιώματα των οποίων σαφώς παραβιάζονται από την επί τρεις και πλέον δεκαετίες υποχρεωτική διακοπή της λειτουργίας της. Συγκεκριμένα, προσβάλλεται ευθέως το δικαίωμα μίας Εκκλησίας να εκπαιδεύει τους κληρικούς της, κατά παράβασιν της Συνθήκης της Λωζάννης, της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και άλλων διεθνών κειμένων, που αναφέρονται στα ανθρώπινα και μειονοτικά δικαιώματα και δεσμεύουν την Τουρκία. Το θέμα συνιστά σημαντικό σημείο στο κεφάλαιο των μεταρρυθμίσεων, οι οποίες πρέπει να επέλθουν για την βελτίωση της καταστάσεως των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Τουρκία, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής προοπτικής της, και καταγράφεται σε όλα τα κείμενα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (π.χ. βλ. ετήσιες Εκθέσεις Προόδου). Αναμένεται δε να συνεχίσει να απασχολεί την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.

ΥΓ. Θα αναρτηθούν κι άλλες φωτογραφίες από τη Χάλκη, απλώς το δίκτυο ήταν υπερβολικά αργό απόψε κι ο χρόνος δεν περίσσευε!


Στο Βόσπορο καθ' οδόν προς το γραφικό νησάκι της Χάλκης
Στην καταπράσινη Χάλκη με φόντο το λοφίσκο
Οι ανέγγιχτες κουκέτες των φοιτητών περιμένουν τη νέα γενιά
Στο γραφείο του ηγουμένου που είναι διακοσμημένο έπιπλα εποχής
Χιλιάδες βιβλία στις βιβλιοθήκες που στεγάζονται στο υπόγειο
Φασιανός στην έκθεση at his best! Φορούσε τα καλά του!
Οταν πηγαίναμε μαζί σχολείο!
Η μεγαλοπρεπής είσοδος της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Καμάρι του Ελληνισμού απανταχού της γής
Το Τζουστινάκι φωτογραφίζεται στους τάφους των κεκοιμημένων σχολαρχών
Στην αίθουσα τελετών της Σχολής. Στο βάθος διακρίνεται το εκκλησάκι όπου έκαναν πρακτική οι σπουδαστές
Πρόσοψη της Θεολογικής Σχολής
Από άλλη πλευρά
Το παρεκκλήσιο της Σχολής με το χρυσοποίκιλτο τέμπλο
Πίνακες από την εικαστική διαδρομή Ελλήνων καλλιτεχνών στην Πόλη
Στην είσοδο μας περίμενε π πατήρ Γεώργιος
Αποψη της Σχολής
Βιβλιοθήκες που στεγάζουν θησαυρούς
Αμαξάκι περίμενε για να μας ανεβάσει στο επιβλητικό κτίριο
Στην παραλία, παγκάκια που μοιάζουν με βιβλία