Σοφίκα Ελευθερουδάκη, η Βιβλιοπώλισσα των Αθηνών

Από τη στήλη μου Ιδιοχείρως στον Εθνικό Κήρυκα της Νέας Υόρκης

Η σεμνότητα και το ήθος τη χαρακτηρίζουν ως πρόσωπο, η δυναμικότητα και τα όνειρα ορίζουν το επιχειρηματικό προφίλ της. Η Σοφίκα Ελευθερουδάκη, πρόεδρος της μεγαλύτερης αλυσίδας βιβλιοπωλείων στην Ελλάδα, έχει συνδέσει το όνομά της με την ιστορία της οικογένειας, την οποία ανήγαγε σε μια μοντέρνα επιχείρηση. Το πρώτο βιβλιοπωλείο Ελευθερουδάκης στην Οθωνος ανάγεται στο 1898 και έκτοτε οι απόγονοι του Κώστα Ελευθερουδάκη έδρασαν προς την κατεύθυνση της διεύρυνσης της αγοράς του βιβλίου στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Πρόσφατα, η Σοφίκα Ελευθερουδάκη μετέφερε το κεντρικό βιβλιοπωλείο της στην Πανεπιστημίου 41, μεταμορφώνοντάς το σε ένα υπερσύγχρονο κέντρο πολιτισμού, όπου συναντιούνται τα βιβλία κατά κατηγορία, οι μουσικές και τα παιδικά αναγνώσματα σε ένα μοντέρνο χώρο αφαιρετικής αισθητικής.

Η Σοφίκα, περήφανη για το τελευταίο της απόκτημα, έργο τέχνης στην καρδιά της Αθήνας, ξενάγησε τον «Ε.Κ.» στους χώρους του, τονίζοντας τις λεπτομέρειες της λειτουργικότητάς του. Η συζήτηση με τη Βιβλιοπώλισσα των Αθηνών εξελίχθηκε ως εξής:

- Τι σημαίνει για σένα βιβλιοπωλείο;

«Βιβλιοπωλείο για μένα είναι πρωτίστως το σπίτι μου. Μεγάλωσα σ’ αυτό τον χώρο και δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου κάπου αλλού».

- Πότε αποφάσισες να αναμειχθείς με την οικογενειακή επιχείρηση και γιατί;

«Δεν το αποφάσισα ποτέ απλά ήταν αυτονόητο! Ο πατέρας μου έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 48 ετών και μόλις η αδελφή μου και εγώ ενηλικιωθήκαμε θεωρήθηκε σωστό και απαραίτητο να μπούμε άμεσα στην επιχείρηση και να βοηθήσουμε την μητέρα μας».

- Υπήρξες πρωτοπόρος στον τομέα της λιανικής πώλησης βιβλίου, ήσουν εσύ που πρώτη άνοιξες ένα πολυώροφο μαγαζί με καφέ, που οργάνωνες παρουσιάσεις βιβλίων φέρνοντας στο χώρο ένα φρέσκο αέρα. Ποιες ήταν οι επιρροές σου;

«Με τιμά η σύνδεση της πρωτοπορίας του ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗ με μένα. Παρά ταύτα, η επιχείρηση αυτή στην ιστορία της ήταν πάντα πρωτοπόρα και παραμένει. Ο παππούς μου ήταν ο πρώτος Ελληνας επιχειρηματίας που έκανε management buy-out, εξαγοράζοντας τους ξένους πρώην ιδιοκτήτες. Εκδίδοντας μνημειώδη έργα όπως την Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη. Ο πατέρας μου ήταν ο πρώτος που έβαλε μηχανογράφηση στην εταιρεία του και ξεκίνησε ξενόγλωσσο επιστημονικό τμήμα βιβλίων. Η μητέρα μου, σε μία εποχή χωρίς συνάλλαγμα, πιστωτικές κάρτες και Amazon, δημιούργησε ένα διεθνές βιβλιοπωλείο εφάμιλλο των καλυτέρων αγγλικών. Η αδελφή μου και εγώ είμαστε απλά συνεχιστές αυτής της παράδοσης.

Οι επιρροές μου ήταν πρωτίστως από τις ΗΠΑ και τη Μ. Βρετανία το 1995 που άνοιξε ο πολυώροφος ‘Ελευθερουδάκης’ της Πανεπιστημίου ήταν και η χρονιά που έγιναν μεγάλες αλλαγές στα βιβλιοπωλεία των 2 αυτών χωρών. Ξεκίνησαν οι συνεργασίες με τα καφέ στα Borders και Barnes and Noble, ο Waterstones άνοιξε το μεγάλο του βιβλιοπωλείο στην Piccadilly και η τάση μεταφέρθηκε από τα μικρά, ‘σκονισμένα’ βιβλιοπωλεία, σε χώρους που ήθελες να περάσεις ολόκληρη την ημέρα σου».

- Μετανιώνεις για την υπερεπέκταση της αλυσίδας σήμερα που οι καιροί είναι χαλεποί;

«Πιστεύω ότι ήταν σωστές επιλογές καταστημάτων και περιοχών για την εποχή που άνοιξαν. Αυτή τη στιγμή, με την κρίση και την υποβάθμιση που υφίσταται όλος ο εμπορικός κόσμος προφανώς καλούμεθα να επανεκτιμήσουμε πολλά καταστήματα με κριτήριο τις μισθώσεις και τον τζίρο».

- Ενώ γνωρίζεις ότι το βιβλίο βαδίζει ολοταχώς στην ηλεκτρονική εποχή, εσύ έκανες μια τεράστια επένδυση πρόσφατα με το νέο σου μαγαζί, εστιάζοντας πάντα στο βιβλίο. Από ρομαντισμό ή από άποψη πως τελικά το βιβλίο θα επιβιώσει ως έχει;

«Οσο ρομαντισμό και να έχει ένας επιχειρηματίας, στο μυαλό του πρέπει πάντα να επικρατεί η λογική και η επιβίωση και τα κέρδη της επιχείρησής του. Παρ’ όλες τις τεχνολογικές εξελίξεις, το ηλεκτρονικό βιβλίο παραμένει σύμφωνα με όλες τις μετρήσεις διεθνώς, ένα ασήμαντο (6%) τμήμα της συνολικής αγοράς. Για μας, αυτό που θα αναδείξει το νέο μας βιβλιοπωλείο θα είναι το σύγχρονο σημείο επικοινωνίας στο χώρο της γνώσης και της πνευματικής απόλαυσης».

- Ποια είναι η εικόνα της αγοράς του βιβλίου σήμερα, ιδιαίτερα στο κέντρο της Αθήνας που πλήττεται από τις κάθε είδους πορείες καθημερινά;

«Η μετακίνησή μας στην Πανεπιστημίου, οι βασικές αλλαγές με το μετρό, ανέδειξαν το κέντρο της Αθήνας ως ένα πόλο έλξης. Το κέντρο της Αθήνας εμπλουτίστηκε με ένα πάρα πολύ καλό βιβλιοπωλικό δυναμικό. Αυτό συνέπεσε με την κρίση. Ο ανταγωνισμός στις τιμές, την ποιότητα και την ποικιλία δεν πρόλαβε να αναδείξει τους νικητές γιατί η συστηματική εξαθλίωση του κέντρου επηρέασε την συμπεριφορά όλων μας. Με δεδομένα ότι στη συνείδηση των καταναλωτών εμείς παραμένουμε το βιβλιοπωλείο του κέντρου της Αθήνας και ότι δεν θα διαπραγματευτούμε ποτέ να ευτελίσουμε την ποιότητα, προσπαθούμε να επουλώσουμε τις πληγές που μας δημιουργούν οι συνθήκες που αναφέρατε.

- Είναι αλήθεια ότι συρρικνώνονται οι εκδοτικοί οίκοι; Θα μείνουν τελικά οι κραταιοί;

«Οι μεγαλύτερες από μας αγορές δεν έδειξαν κάτι τέτοιο. Παραμένουν πάντα οι καλοί, ποιοτικοί εκδοτικοί οίκοι που διατηρούν το όνομά τους. Το βιβλίο, όσο και να επηρεάζεται από τα ευπώλητα, παραμένει ένα ποιοτικό προϊόν».

- Σου αρέσει η σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία; Πώς θα έκρινες τους συγγραφείς που τοποθετείς στα μαγαζιά σου; Διαβάζεις τα βιβλία τους;

«Οπως όλοι οι αναγνώστες, έχω και εγώ τις προτιμήσεις μου».

- Ποιο είναι το μέλλον της βιβλιαγοράς στην Ελλάδα; Οι αλυσίδες παντός αγαθού ή τα σούπερ μάρκετ;

«Η δική μου εκτίμηση για το πως θα διαμορφωθεί το μέλλον των βιβλιοπωλείων διεθνώς, αποτυπώνεται στον νέο ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗ της Πανεπιστημίου. Ο ανταγωνισμός είναι οι σύγχρονες βιβλιοθήκες και όχι τα σούπερ μάρκετ και προς αυτή την κατεύθυνση λειτουργούμε».

- Ποια είναι τα όνειρά σου για το νέο βιβλιοπωλείο; Πώς βλέπεις αυτόν το χώρο; Μήπως θα πρέπει επιτέλους το κέντρο της Αθήνας να παραδοθεί σε πεζοδρόμηση για να επιβιώσει;

«Το όνειρό μου για το νέο βιβλιοπωλείο είναι να το δω να αποκτά σάρκα και οστά εκτός συνόρων της Ελλάδας. Οσο για το κέντρο της Αθήνας, πριν δούμε την πεζοδρόμηση (αν την δούμε τελικά ποτέ), ας προσπαθήσουμε όλοι μαζί να το επαναφέρουμε εκεί που δικαιούται να είναι».