Τα εκκλησιαστικά γεγονότα του 2008

Είμαι πολύ περήφανη που φιλοξενώ το ετήσιο κείμενο περι τα Εκκλησιαστικά Γεγονότα του 2008 του πρώην Αρχιεπισκόπου Αμερικής Σπυρίδωνος, ο οποίος βλέπει με κριτική ματιά όλες τις μικρές και μεγάλες αλλαγές στην Ελληνική και την Παγκόσμια Ορθοδοξία.

Είμαι ευγνώμων στο συνάδελφο ιδιοκτήτη της εφημερίδας GreekNews της Νέας Υόρκης Αποστόλη Ζουπανιώτη, που μου επιτρέπει την αναδημοσίευση του εν λόγω κειμένου, καθώς αποτελεί την επιτομή της πανορθόδοξης εκκλησιαστικής ζωής κατα το προηγούμενο έτος.

Θεωρώντας πως τα τεκταινόμενα στην Παγκόσμια Ορθόδοξη Εκκλησιαστική Σκηνή είναι πολιτικού χαρακτήρος γεγονότα, παραθέτω το κείμενο στη γνώση και την κρίση σας:


Τα εκκλησιαστικά γεγονότα του 2008

Του πρώην Αρχιεπισκόπου Αμερικής Σπυρίδωνος
Το 2008 μια εξαιρετική δυναμικότητα χαρακτηρίζει τη ζωή και τις δραστηριότητες των περισσοτέρων ανά τον κόσμο εστιών της Ορθοδοξίας. Σε πολλές Ορθόδοξες Εκκλησίες φαίνεται να καθιερώνεται ένας νέος ταχύς ρυθμός στην αντιμετώπιση των διαφόρων καταστάσεων και προβλημάτων σύμφωνα με τις απαιτήσεις των ραγδαίως εξελισσομένων συγχρόνων κοινωνιών. Ενας άνεμος ανανέωσης πνέει στην Ορθόδοξο Εκκλησία ανα τον κόσμο.

* * * * *
* Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, παρά τις έντονες προσπάθειες που κατέβαλε προς πάσα κατεύθυνση και παρά το έμπρακτο ενδιαφέρον που επέδειξαν η Ευρωπαϊκή Ενωση και η κυβέρνηση των ΗΠΑ, δεν μπόρεσε να βελτιώσει τη θέση του στη Τουρκία όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι θρησκευτικές ελευθερίες συνεχίζουν να μη γίνονται σεβαστά και όπου οι κυβερνητικοί περιορισμοί και τα προβλήματα αποτελούν καθημερινή πραγματικότητα.

Ετσι εκκρεμούν ακόμη τα θέματα α) της αναγνώρισης της οικουμενικότητας και της νομικής υπόστασης του Πατριαρχείου, β) της άρσης των περιορισμών στην εκλογή Οικουμενικού Πατριάρχη, γ) της επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, δ) της κρατικής υφαρπαγής της περιουσίας ναών, μονών και ευαγών ιδρυμάτων του Πατριαρχείου.

Συγκεκριμένα, στο θέμα της οικουμενικότητας οι τουρκικές αρχές εξακολουθούν συστηματικά να διαμφισβητούν σε εθνικό και διεθνές επίπεδο τον οικουμενικό χαρακτήρα και ρόλο του Πατριαρχείου, ενώ προς χρήση του Τύπου ο τούρκος πρωθυπουργός Ερντογάν δηλώνει πως "η οικουμενικότητα του Πατριαρχείου είναι ένα εσωτερικό ζήτημα του χριστιανισμού και της ορθοδοξίας".

Οσον αφορά στην επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, η Τουρκική Κυβέρνηση δηλώνει πάντα πως “μελετάει το φάκελο". Η άτεγκτη στάση της Τουρκίας οδήγησε το Πατριαρχείο να ζητήσει από την ελληνική κυβέρνηση την ίδρυση «Νέας Χάλκης» στην Ελλάδα. Ως έδρα της νέας σχολής, τα έξοδα της οποίας θα κληθεί να αναλάβει η Ελλάδα, προτάθηκε η Μονή Αγίας Αναστασίας, στα Βασιλικά Χαλκιδικής.

Παρά τα ποικίλα προβλήματα το Φανάρι εξακολουθεί να πιστεύει ότι η μελλοντική είσοδος της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση θα επιφέρει "θεαματικές αλλαγές εις την ζωή της Ομογένειας, της Μητρός Εκκλησίας, των άλλων μειονοτήτων, αλλά και γενικότερα εις τη δομή και συγκρότηση της κοινωνίας" στην Τουρκία.

Στο μεταξύ, η ΟΥΝΕΣΚΟ έδωσε έξι μήνες διορία στην κυβέρνηση της Τουρκίας ώστε να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για τη διαφύλαξη του ναού της Αγίας Σοφίας από την καταστροφή. Ο διεθνής οργανισμός επικρίνει τις τουρκικές Αρχές για την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει ο ιστορικός ναός και προειδοποιεί πως, αν δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, η Τουρκία θα διαγραφεί από την Επιτροπή για την Παγκόσμια Κληρονομιά της οποίας είναι σήμερα μέλος.

Κατά το διαρρεύσαν έτος τα προβλήματα εξακολούθησαν εντονότερα στο Αγιο Ορος.
- Η κατάσταση στην Μονή Εσφιγμένου παραμένει στάσιμη και η ιστορική μονή να βρίσκεται στα χέρια ομάδας αντικανονικών μοναχών που αρνούνται κάθε σχέση με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
- Επιπλέον το οικονομικό σκάνδαλο που ξέσπασε στη Μονή Βατοπεδίου υπήρξε αφορμή αναστάτωσης στον Αθω, την Ελλάδα και το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ανταλλαγή ακινήτων με το Ελληνικό Δημόσιο μέσα από αδιαφανείς διαδικασίες, αγοραπωλησίες κτημάτων, υπέρογκοι τραπεζικοί λογαριασμοί και διασυνδέσεις με υπεράκτιες εταιρείες συνθέτουν το σκάνδαλο Βατοπεδίου, το οποίο είχε αρνητικότατες επιπτώσεις στο παραδοσιακό θρησκευτικό αίσθημα των πιστών στην Ελλάδα. Της υπόθεσης επιλήφθηκε η Ελληνική Βουλή και η Ελληνική Δικαιοσύνη. Με ανακούφιση θα δει η εκκλησιαστική ηγεσία τη λήξη του πολυσύνθετου προβλήματος (οικονομικού, ηθικού, πνευματικού, πολιτικού) που σκανδάλισε πιστούς και έτεινε ν’ ανοίξει τη θύρα για επανασυζήτηση ακανθωδών θεμάτων όπως είναι εκείνο της εκκλησιαστικής και μοναστηριακής περιουσίας ή του χωρισμού Εκκλησίας και Πολιτείας.

* Η ισραηλινή αναγνώριση της εκλογής του Πατριάρχη κ. Θεόφιλου, δυόμισι χρόνια μετά την ανάρρησή του στον θρόνο των Ιεροσολύμων, φαίνεται να συνέβαλε στην ομαλοποίηση των πραγμάτων στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων.

Ωστόσο η εκ μέρους του Θεοφίλου απομάκρυνση του μητροπολίτη Πέτρας Κορνήλιου από την σύνοδο του Πατριαρχείου έδωσε αφορμή στην κυβέρνηση της Ιορδανίας να αμφισβητήσει επισήμως τη σύνθεση της συνόδου της Σιωνίτιδας Εκκλησίας. Το υπουργείο Εσωτερικών της Ιορδανίας, επικαλούμενο τον ιορδανικό νόμο του 1958 που διέπει τη λειτουργία του πατριαρχικού καθιδρύματος, γνωστοποίησε ότι "η σημερινή σύνθεση της Ιεράς Συνόδου παραβιάζει τις διατάξεις του νόμου, καθώς αυτή περιλαμβάνει 8 επισκόπους και αρχιμανδρίτες που δεν έχουν την ιορδανική υπηκοότητα, κάτι το οποίο είναι αντίθετο με τις προϋποθέσεις του νόμου και αποτελεί καταστρατήγησή του. Επίσης μεταξύ των μελών της Αγιοταφιτικής Αδελφότητας δεν περιλαμβάνεται κανένας άραβας, ιορδανικής καταγωγής". Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων επισήμως δεν έχει σχολιάσει την ιορδανική παρέμβαση.

Αλλο σοβαρό πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει άμεσα το Πατριαρχείο είναι η κατ' επανάληψη διαμφισβήτηση του status quo στον Πανάγιο Τάφο εκ μέρους του αρμενικού κλήρου. Οι διεκδικήσεις του αρμενικού κλήρου κατά τα τελευταία έτη έχουν οδηγήσει επανειλημμένως σε βίαια επεισόδια με αρνητικότατο αντίκτυπο στην παγκόσμια κοινή γνώμη.

* Απεβίωσε μετά 18 έτη πατριαρχικής διακονίας ο Αλέξιος Β', επικεφαλής της πολυπληθέστερης σήμερα Ορθόδοξης Εκκλησίας. Υπήρξε πρωτεργάτης της θεαματικής ανασυγκρότησης χιλιάδων ναών και εκατοντάδων μονών. Πρωταγωνίστησε γενικά στην αναβίωση της Ορθοδοξίας στη Ρωσία μετά την κατάρρευση του αθεϊστικού κομμουνιστικού καθεστώτος. Επέτυχε να συνεργασθεί αγαστά με την πολιτική εξουσία και να επαναφέρει στους κόλπους του ρωσικού πατριαρχείου τους ρωσορθόδοξους της Διασποράς.

Επί Αλεξίου οι σχέσεις με το Οικουμενικό Πατριαρχείο υπήρξαν συχνά τεταμένες λόγω κυρίως των πρωτοβουλιών που η Κωνσταντινούπολη είχε αναλάβει ή αναμένεται να αναλάβει σε εδάφη που το Πατριαρχείο Μόσχας θεωρεί δικά του (Εκκλησία Εσθονίας, Εκκλησία Ουκρανίας και Κίνα). Αγνωστο πως θα εξελιχθούν οι σχέσεις στο μέλλον καθώς επικρατέστερος υποψήφιος για διαδοχή του μακαριστού Αλέξιου θεωρείται ο υποστηριζόμενος απ’ το Κρεμλίνο Μητροπολίτης Σμολένσκ Κύριλλος, σκληρός υπέρμαχος των άκαμπτων θέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας.

* Στη Σερβία παραιτήθηκε ο Πατριάρχης Παύλος, μια ασκητική μορφή, που επέτυχε να ποιμάνει τους Σέρβους με σπάνια σύνεση στην εξαιρετικά δύσκολη εποχή μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Είχε γίνει σύμβολο ενότητας του σερβικού λαού εν μέσω των πολέμων που ακολούθησαν.

* Η Εκκλησία της Κύπρου αποφάσισε να προσφύγει σε διεθνή φόρα, όπως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, για να άρει την τουρκική απαγόρευση περι ανακαίνισης ημιερειπωμένων εκκλησιών και ανοικοδόμησης άλλων ναών που έχουν καταρρεύσει στα κατεχόμενα από τον τουρκικό στρατό εδάφη.

* Με το θάνατο του Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου έκλεισε για την Εκκλησία της Ελλάδος μια εποχή ξεχωριστού ανοίγματος στην ελληνική κοινωνία. Ο εκλιπών υπήρξε φωτισμένος ιεράρχης που έφερε την Εκκλησία πιο κοντά στους νέους ανθρώπους και τις αγωνίες τους γι’ αυτό η κηδεία του υπήρξε πάνδημη.

Για την εκλογή διαδόχου του Χριστοδούλου υπήρξε διαβούλευση σε ανώτατο επίπεδο μεταξύ Ελληνικής Κυβέρνησης και Οικουμενικού Πατριαρχείου. Συμφωνήθηκε πως ο νέος αρχιεπίσκοπος πρέπει νάναι κυρίως πρόσωπο συνεργάσιμο και με τους δυο φορείς.

Η εκλογή του από Θηβών Ιερωνύμου στον αρχιεπισκοπικό Θρόνο των Αθηνών εγκαινίασε όντως νέα εποχή στις σχέσεις Ελλαδικής Εκκλησίας και Οικουμενικού Πατριαρχείου. Τα χρόνια αιτήματα του Οικουμενικού Πατριαρχείου (Μητροπόλεις Νέων Χωρών κυρίως), ικανοποιήθηκαν πάραυτα. Οσον αφορά στις σχέσεις της με την Πολιτεία η Εκκλησία άλλαξε τελείως γραμμή πλεύσης αποφεύγοντας συστηματικά να παίρνει θέση σε θέματα ευρύτερου κοινωνικού ή εθνικού χρακτήρα.

* Στη Σύναξη των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών στην Κωνσταντινούπολη που οργανώθηκε στο πλαίσιο των εορτασμών του έτους Αποστόλου Παύλου αποφασίσθηκε κυρίως να συγκληθούν Πανορθόδοξες Διασκέψεις εντός του 2009 για το θέμα της Ορθόδοξης Διασποράς και για τη συνέχιση της προετοιμασίας της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου.

* Ο Θεολογικός διάλογος με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία προχωρεί "παρα τας υφισταμένας αξιοσημειώτους δυσκολίας και τα γνωστά προβλήματα" σύμφωνα με δήλωση του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου ο οποίος στη διάρκεια του έτους μετέβη τρις στη Ρώμη.

Από την πλευρά της η Ρωσική Εκκλησία κατήγγειλε για πολλοστή φορά τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία για προσηλυτισμό Ορθοδόξων στη Ρωσία. Οι ρωμαιοκαθολικές ενέργειες, κατά το Πατριαρχείο Μόσχας, επηρεάζουν αρνητικά τη διεξαγωγή διαλόγου με τη Ρώμη.

Τα ρωμαιοκαθολικά πρακτορεία ειδήσεων ανά τον κόσμο αναμετέδωσαν δηλώσεις του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου στις οποίες φέρεται να επικροτεί την ιδέα περί "διπλής ενότητας" των Ουνιτών, δηλ. της ταυτόχρονης πλήρους κοινωνίας τους τόσο με τη Ρώμη όσο και με την Κωνσταντινούπολη. Βεβαίως, το Πατριαρχείο αναγκάστηκε να διαψεύσει τα δημοσιευθέντα ως ανακ