Φλογισμένες μνήμες

Της Ιουστίνης Φραγκούλη

"Τα μάτια του είχαν στεγνώσει από τα δάκρυα και έτσουζαν. Ο μεσημεριάτικος ήλιος γυάλιζε τις γυμνές στρογγυλές κορφές των βουνών απέναντι και τις έκανε γλιστερές, μεθυστικές, σαν τα αλαβάστρινα στήθια γυναίκας. Δεν μπόρεσε να μην τη σκεφτεί. Χθες βράδυ δεν μπόρεσε να κλείσει μάτι. Όλη νύχτα στριφογύριζε εφιαλτικά στο στρώμα του. Και, παρόλο που η ψυχή του αιμορραγούσε από τα λόγια της, τα μάτια της Άννας έρχονταν συνέχεια μπροστά του, έτσι όπως τα είδε σε κείνα τα δευτερόλεπτα στη βρύση, και του σάλευαν το μυαλό..." Ο Πάνος, φτωχόπαιδο από το χωριό Αγράμπελη της Ναυπακτίας, έχει βάλει στόχο της ζωής του να σπουδάσει, και μέσα από μύρια βάσανα το πετυχαίνει. Συμμαθητής με την Άννα Βλαντή, κόρη της πιο πλούσιας οικογένειας του χωριού, την ερωτεύεται κρυφά. Ο έρωτας χτυπάει και εκείνης την πόρτα, δεν θέλει όμως να το παραδεχτεί, κι έτσι κάνει τη ζωή του Πάνου πολύ δύσκολη... Η ιστορία που ξετυλίγεται στις "Φλογισμένες πέτρες" της Βάνας Κοντομέρκου καλύπτει τον πόλεμο του '40, την Κατοχή και τον Εμφύλιο. Είναι ένα ζωντανό χρονικό, καθώς τα πάθη της εποχής διαμορφώνουν τους χαρακτήρες. Στο τέλος, όμως, η ανθρωπιά ξετρυπώνει δειλά το πρόσωπο της και σώζει τον κόσμο. Ο πόλεμος, όσο κι αν βγάζει απειλητικά τα δόντια του έχοντας ως συμμάχους του τη βία και την ανυποληψία, το μίσος και τη θηριωδία, είναι αυτός που βγαίνει χαμένος, καθώς η ζωή παίρνει την εκδίκηση της μέσα από τα νιάτα και την ελευθερία του νου.»

Αυτή είναι η περίληψη του οπισθόφυλλου του μυθιστορήματος «Φλογισμένες Πέτρες» της Βάνας Κοντομέρκου, η οποία είχε την τύχη να αναγνωσθεί απο τον Βασίλη Βασιλικό και να απολαύσει του λακωνικού αλλά καίριου προλόγου του στην έκδοση των 600 σελίδων, που κυκλοφόρησε απο τις εκδόσεις Ηλέκτρα το 2008.

Το μυθιστόρημα ξετυλίγεται στην κακοτράχαλη γή της ορεινής Ναυπακτίας κατα τα πέτρινα χρόνια του πολέμου, του εμφυλίου σπαραγμού και των κοινονικών ανισοτήτων. Ο Πάνος και η Αγλαϊα, παιδιά μιας φτωχοφαμελιάς ζούν κάτω απο τη βιαιότητα του μέθυσου πατέρα τους στον απόηχο του πρόωρου θανάτου της μάννας τους.

Η ζωή τους διασταυρώνεται με εκείνη των Βλανταίων, που αποτελούν μεγάλη και περιώνυμη οικογένεια του χωριού Αγράμπελη. Ο Πάνος ερωτεύεται κρυφά την αρχοντοπούλα Αννα εισπράττοντας το χλευασμό της, ενώ η Αγλαϊα αψηφάει την κοινωνική συνθήκη και παντρεύεται τον αριστερόφρονα Αρτέμη της ίδιας οικογένειας.

Η γενναιοδωρία των γυναικών του Βλανταίκου αντιπαρατίθεται με τη μιζέρια των γυναικών της υπαίθρου, που ζούν ρουφώντας τα απομεινάρια της καθημερινότητας της πλούσιας αρχοντικής οικογένειας.

Ο Πάνος θα περάσει απο «του λιναριού τα πάθη» για να φοιτήσει στο γυμνάσιο του Επαχτου χάρη στην πατρική αγάπη ενός τυχόντα. Ο έρωτάς του με την Αννα στα χρόνια του πολέμου θα πέσει στο κενό, καθώς εκείνη μπλέκει με ένα κατοχικό προδότη, ο οποίος την ταπεινώνει στο έπακρο.

Ο εμφύλιος σπαραγμός, όπου ανακινούνται τα παλιά μίση και πάθη των χωριατών, η δίψα για εκίδκηση ενός τσοπάνου του υποστατικού, θα προκαλέσουν τον αλισυδωτό χαμό των αρσενικών της οικογένειας Βλαντή. Η οικογένεια ξεκληρίζεται και μαζί χάνεται το πέτρινο σπιτικό, σύμβολο του πλούτου και της ευημερίας των λίγων.

Ο έρωτας του μορφωμένου και πετυχημένου κοινωνικά Πάνου για την Αννα δεν πεθαίνει ακόμη κι όταν μετά τον πόλεμο εκείνη αναχωρεί για την Αμέρικα. Το μίσος του για τους προδότες συνεχίζει να πλανιέται δεκαετίες μετά τον σπαραγμό. Ο Πάνος ανατριχιάζει στην ιδέα πως ο γιός του ερωτεύθηκε την κόρη ενός γερμανοτσολιά που πρόδωσε, απίστησε, βιαιοπράγησε εναντίον των συγχωριών του αλλά και της πολύτιμης Αννας στα πέτρινα χρόνια του κοινωνικού μίσους.

Η Βάνα Κοντομέρκου αριστοτεχνικά πλέκει το μυθιστόρημα με τα στέρεα υλικά του μύθου, του ιστορικού υπόβαθρου και μιας ηθικής που διαπερνάει τον κορμό όλου του έργου χωρίς να υποβάλει ηθικοπλαστικές προτροπές.

Οι εικόνες της απο την πατρώα γή της Ναυπακτίας είναι θαρρείς ζωγραφιές σε ένα πίνακα, όπου κυριαρχεί το πράσινο σε όλες του τις αποχρώσεις διανθισμένο με τα γάργαρα νερά της περιοχής.

Οι χαρακτήρες κτίζονται αργά και σταθερά, αντέχουν στο χρόνο και τα δεινά που προκύπτουν κυρίως απο την άβυσσο της ανθρώπινης θηριωδίας.

Η Βάνα Κοντομέρκου χωρίς εμπάθεια παρουσιάζει την πιό ευαίσθητη εποχή της Ελλάδας κρατώντας αποστάσεις απο τα γεγονότα και οδηγώντας τον αναγνώστη σε μια κάθαρση μέσα απο την πολυκύμαντη ιστορία των ηρώων της.

Απόλαυσα κάθε λέξη αυτού του μεγάλου έργου, που δυστυχώς δεν έτυχε ευρείας κυκλοφορίας λόγω της περιορισμένης διακίνησης του εκδοτικού οίκου. Ωστόσο, το βιβλίο μπορείτε να το παραγγείλετε απο το βιβλιοπωλείο Ελευθερουδάκης στην ηλετκρονική διεύθυνση http://www.books.gr/ViewShopProduct.aspx?Id=4970534

Το συστήνω ανεπιφύλακτα δηλώνοντας ευθαρσώς ότι είναι ένα απο τα στερεότερα μυθιστορήματα που διάβασα τον τελευταίο καιρό. Αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στη συγγραφέα για το έργο, που έγραψε ζώντας μακράν του τόπου της κάπου μακριά στην επίπεδη καρποφόρα γή του Κονέκτικατ.

Νιώθω τυχερή που γνώρισα τη Βάνα Κοντομέρκου μέσω του αγαπημένου φίλου μου Στράτου Δουκάκη. Νιώθω πλήρης που διάβασα αυτό το επικό μυθιστόρημα με μια ανάσα γεμίζοντας τα πνευμόνια μου με την ευωχία της καλής γραφής.