Ενα αισθησιακό βίντεο

Αφιερωμένο στο Ζερό

Ο Ζερό μου έδωσε την ιδέα να ποστάρω το βίντεο των Ψηλών Τακουνιών στο ιστολόγιο (μια και η Αλεφ αρνείται να μας πάιξει σινεμά). Το είχαν προετοιμάσει η Βιβή Κοψιδά- Βρεττού και η Αννα Κοψιδά με την τεχνική υποστήριξη του Νίκου Ζαμπέλη για την παρουσίαση του βιβλίου στην Α Τάξη του 1ου Λυκείου Λευκάδας, που έγινε στα μέσα Μαρτίου.

Ζήτησα τη βοήθεια απο τον καλό μου φίλο Ακμίνο, ο οποίος πήρε ώρες να φορτώσει το βιντεάκι στο Youtube μοιράζοντάς το σε τέσσερα υπο- βιντεάκια. Παρότι προσπάθησε να με καθοδηγήσει στα διαδικαστικά ,εγώ δεν τα κατάφερα γιατί δηλώνω σκράπας.

Ετσι σας παραθέτω τη διεύθυνση για να ανοίξετε το βίντεο και να το δείτε στο μαγικό Youtube.Μην παραπλανηθείτε απο τη διακοπή , ακολουθούν άλλες τρείς συνέχειες για να ολοκληρωθεί όλο το θέαμα.

Αν έχετε όρεξη για σκηνές απο μαθητική Λευκάδα του 70, για γυναίκες στην ωριμότητά τους, για Ψηλά Τακούνια, σας καλώ στην περιπέτειά μου.

Ευχαριστώ τον Ακμίνο για την προσπάθεια, τη δουλειά και την αφοσίωση. Και του χαρίζω ένα διαδικτυακό φιλί ευγνωμοσύνης.

http://www.youtube.com/watch?v=zsv6E07_KW8


Ψηλά Τακούνια στη ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ
Ακολουθεί ένα εκπληκτικό κείμενο της δρος Βιβής Κοψιδά-Βρεττού, το οποίο δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση των Ελλήνων φιλολόγων με τον τίτλο ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ (εκδόσεις Μεταίχμιο). Νιώθω βαθειά συγκίνηση που γράφτηκαν τέτοιες γραμμές για το ταπεινό μου έργο.
Κι ακόμη νιώθω περηφάνεια που μια σπουδαία ερευνήτρια σαν τη δρα Βιβή Κοψιδά -Βρεττού ρίχνει τέτοια βαθειά ανατομικά βλέμματα στις γραφές μου.




Λοξές ματιές στο εργαστήριο του συγγραφέα
Μια συνομιλία με το μυθιστόρημα της Ιουστίνης Φραγκούλη-Αργύρη,
Ψηλά τακούνια για πάντα (εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2007


Παρασκευή Κοψιδά-Βρεττού

Ήταν η τρίτη φορά, τον Απρίλη του 2007 που είχα ξανά μιαν «επαγγελματική» σχέση με το έργο` και η προσδιοριστική αυτή έννοια δεν αφαιμάσσει την επικοινωνία από την πολλαπλή όραση που επιστρατεύεται ανάμεσα στο συγγραφέα και τους ήρωες, το συγγραφέα και τον αναγνώστη, τους ήρωες και τον αναγνώστη, τον κριτικό και συναισθηματικό λόγο, τον εμπράγματο ρεαλισμό της δημιουργίας και το κατορθωμένο σώμα της. Άλλωστε όλα τα παραπάνω, συνιστούν μια παράδοση υλικών και πνευματικών σχέσεων δημιουργών και αποδεκτών τους, καθώς σε διάρκεια «μακράς ιστορίας», αποκωδικοποιούν και παραδίδουν σε συνεκτική σκέψη, όποιες σκέψεις, χειρονομίες, συνεπείς ή πρωθύστερες κινήσεις κατασκευάζουν τα περιγράμματα μιας πορείας από τον έναν αφηγητή – το συγγραφέα, στους άλλους, τους πολλούς του συνοδοιπόρους.
Και τότε αθέατα, αυθόρμητα και μυστικά, μετέχουν όλοι μαζί, συγγραφείς και αναγνώστες, στις πηγές μιας φαντασιακής εμπειρίας, αποσπασμένης από τους ήρωες, μετακινημένης προς τα πάθη των δικών τους ζωών, όπου όμως έχει απαμβλυνθεί η ευτυχία και η δυστυχία τους, για να μείνει η λυτρωτική επήρεια μιας αυτόβουλης κάθαρσης.
Ο δρόμος μπορεί να είναι ένας` οι διαδρομές, ωστόσο, πολλαπλές και εναλλασσόμενες, όσες και οι ατομικές πείρες δημιουργών και δημιουργημάτων μέσα στον επανερχόμενο κυκλικό χρόνο. Όσα και τα εργαστήρια που δούλεψαν συντονισμένα στην παράδοση ή λύοντας αιφνίδια τη σχέση τους μαζί της. Για το άδυτο αυτών των εργαστηρίων δεν ισχύει καμία απόλυτη αποφθεγματική ρήση: του πυθαγόρειου Magister dixit , αλλά ο συνειδητοποιημένος, επεξηγηματικός, αποκαθαρμένος από την φαντασιακή εκτροπή της μυθοπλασίας λόγος, των κατασκευαστών της. Και προστίθεται και πολλαπλασιάζεται και συνομιλεί με ολοένα νεότερους, ατελείωτες σειρές, ευτυχώς, που θα εξομολογηθούν κι αυτοί στο χαρτί ή στον έμπιστο συνομιλητή, τη μαθητεία και τα προσαρμοσμένα στους δικούς τους τρόπους μυστικά της.
Σ’ αυτή την περίσταση επικοινωνίας με βασικά – και κοινά – ερωτήματα, που σμίγουν συγγραφείς και ανθρώπινες εμπειρίες δημιουργίας, θα προσπαθήσω να τοποθετήσω τα «Ψηλά Τακούνια» της Ιοσυτίνης Φραγκούλη – Αργύρη, προσφέροντας μια λεπτομερή διαδρομή από την πρώτη ύλη του δημιουργού ως το εξαίσιο κατόρθωμα του υλοποιημένου έργου.
Ερώτηση 1η: Από πού θα αντλήσουμε ιδέες για να γράψουμε μυθιστόρημα;
Θα απαντήσει ο Rainer Maria Rilke: Αποφύγετε τα μεγάλα θέματα και πιάστε αυτά που σας προσφέρει η καθημερινότητά σας. Πείτε για τις λύπες και τις επιθυμίες σας, τις φευγαλέες ιδέες σας και την πίστη σας στην ομορφιά, όποια και αν είναι αυτή – πείτε για όλα αυτά με ειλικρίνεια, γαλήνη και ταπεινότητα και, για να εκφραστείτε, μεταχειριστείτε τα πράγματα που σας περιβάλλουν, τις εικόνες των ονείρων σας και τις αναμνήσεις σας…. Για το δημιουργό δεν υπάρχει φτώχεια, ούτε άγονοι και αδιάφοροι τόποι. Ακόμα κι αν ήσασταν στη φυλακή και οι τοίχοι της δεν άφηναν να φτάσει στ’ αυτιά σας κανένας ήχος από τον έξω κόσμο, δε θα σας απέμενε η ανάμνηση της παιδικής σας ηλικίας, αυτός ο ανεκτίμητος θησαυρός των αναμνήσεων;

Τον φέρει μέσα της αυτόν το θησαυρό η Ιουστίνη Φραγκούλη – Αργύρη και τον εναποθέτει κάθε φορά μαζί με την άοκνη σκευή της στους σταθμούς των αειθαλών διαδρομών της. Αρχείο προσωπικών ταξιδιών από την άγουρη ζύμη του παιδικού και του εφηβικού συλλαβισμού, σκευοθήκη όπου χωράνε άθικτες δέσμες από πρόσωπα, συμβάντα και πράγματα σε μιαν απείραχτη ευκρίνεια – αυτή που η μνημονική πολυχρησία στις άκοπες ανακλήσεις της κατοχυρώνει. Και δεν διαφεύγουν από τη βελούδινη εξουσία της, ίδια μ’ αυτή που σεβάστηκε στο σχολείο της, ίδια με την απείθαρχη του ταλέντου της να στοιχίζει σε άλλη σειρά, με άλλη τάξη μιαν ύλη τόσο διαπεραστική και ολοκληρωμένη που μεταθέτει την ατομική γνωριμία του κόσμου της σε γνωριμία όλων με τον δικό μας κόσμο. Έξι συμμαθήτριες: Μαρία, Έμυ, Αθηνά, Καίτη, Νάνσυ και Τζούλια σε απροσδιόριστο του χρόνου και των τόπων τους ρυθμό, από την ώρα που χτυπάει το τελευταίο τρομερό κουδούνι του σχολείου – της τελευταίας τάξης – για να τους υπαγορέψει το τρελό στροβίλισμα στον αυλόγυρο του σχολείου τους που ανασήκωσε αδιάκριτα τη σχολική ποδιά για να αποκαλύψει την παρθενική εκκίνηση της νιότης τους.
«Η γεροντοκόρη καθηγήτρια των Ελληνικών μισάνοιξε τη γρίλια του γραφείου και κοίταξε οργισμένη τις νεαρές μαθήτριες που τσαλάκωναν το απολυτήριο στα ιδρωμένα τους χέρια για να κρατηθούν σ’ ένα χορό παράταιρο με την ηλικία τους. Αγανάχτησε με το σύννεφο της σκόνης, αλλ’ αναγκάστηκε να κλείσει το τζάμι χωρίς να τους κάνει παρατήρηση. Άλλωστε, μόλις είχαν αποφοιτήσει. Δεν ανήκαν πλέον στην δικαιοδοσία της.
Από αυτό το σημείο αρχίζει η δικαιοδοσία της συγγραφέως και ως την άρρητη «στροφή για τα σαράντα», το ραντεβού που ώριζε τότε το αινιγματικό και άδηλο περιεχόμενο της ενηλικίωσής τους. Η λαογραφία του μαθητικού φολκλόρ της δεκαετίας του 60-70, η ομοιομορφία της ποδιάς που κανοναρχεί την ιστορία του μαθητικού ήθους, θα παραδοθεί στη συγγραφέα ως υλικό αφήγησης σε μια πειθαρχημένα ελεύθερη διασκευή με αντιμεταθέσεις και πρωθύστερα, όπου όμως συνεκτικές σχέσεις με την αλήθεια τους, οι ιστορίες των έξι συμμαθητριών θα την ακολουθούν και θα την αιχμαλωτίζουν μέσα στην ασφυκτική ενηλικίωση των ψηλών τακουνιών τους. Αγωνίες, φόβοι, σπουδές, αποτυχίες, έρωτες, καριέρα, πολιτικοποίηση, ωρίμανση, οικογένεια, ματαιότητες και προσδοκίες, διάψευση –μόνη αταθερά, η φιλία: θέματα της απλής ζωής και η κοινωνική ρητορική τους, διασταυρώνονται πότε σε παραλληλίες, πότε σε συγχωνεύσεις παιγνιώδεις ή σκυθρωπές στο δρόμο τους για τα σαράντα, πορτρέτα εξατομικευμένα και ομαδικά στην ψυχογραφία και τη δημογραφία του κάδρου τους: το μικρό νησί, η Αθήνα, το Παρίσι, ο Καναδάς: γεωγραφίες προσαρμογής στο κάδρο της ατομικής τους συντυχίας, που λέγεται ζωή, και έχει άλλο νόημα, άλλη ύλη για την καθεμιά τους.

Ερώτηση 2η: Πως προκύπτει η ιδέα ενός μυθιστορήματος;
Παρεμβαίνει ο Jean Echenoz: Συνήθως ξεκινάει από μια σκηνή. Υπάρχει μια σκηνή που την έχω ήδη στο μυαλό μου…. αλλά έχει περάσει πολύς καιρός, πολλά χρόνια προτού ξεκινήσω τελικά το βιβλίο. Αυτή είναι η σκηνή που θέτει τα πράγματα σε κίνηση. Υπάρχει αυτή και μετά προκύπτει μια ολόκληρη σειρά από πράγματα: χαρακτήρες, περιγραφές, διάλογοι.

Εδώ, θα είναι η αποτρόπαια σκηνή της αυτοκτονίας του Τηλέμαχου Παπαμηνά – του πατέρα της Τζούλιας, της ξενιτεμένης από τότε στον Καναδά Τζούλιας, όταν πρώτη αυτή ανακάλυπτε, με μια περιελισσόμενη στον άπειρο χρόνο μοναξιά – σαν την ασπρόμαυρη εξπρεσιονιστική «Κραυγή» του Μουνκ – τον πατέρα της να πλέει σε λίμνη αίματος μέσα στην μπανιέρα του σπιτιού τους. Και ήταν τότε, ακριβής η μέρα που άφηναν τις παιδικές, τις εφηβικές σαγιονάρες με τα ξυλοτάκουνα της προσποίησης, για ν’ αρχίσουν να χαράσσουν, χωριστά η καθεμιά, το δικό της βηματισμό πάνω στη μοίρα των ψηλών της τακουνιών. Και να εγγράφουν ανεξίτηλα πάνω σ’ αυτά τον χρονικό ορίζοντα – εκεί στη στροφή γα τα σαράντα – που θα συμφιλίωνε τότε τους διαφορετικούς ρυθμούς των τόπων και των χρόνων τους, των προσδοκιών και των ματαιώσεων, την άδηλη αλφαβήτα της ζωής τους.
Η αυτοκτονία του Τηλέμαχου Παπαμηνά, μέσα στα εικοσιδύο ανυπόμονα χρόνια τους, θα παίξει το ρόλο της αιφνίδιας και απρόσμενης ρήξης στην ιστορία, που επιβάλλει την ανατροπή και παραλύει την ευστοχία και τη σιγουριά κάθε προβλεπόμενου στοχασμού. Κι ενώ το ταξίδι των συμμαθητριών – και της Τζούλιας – θα εκδιπλώνεται με την ακρίβεια ενός αδιάκριτου φακού, που ξέρει να εστιάζει σε πρόσωπα και περιβάλλοντα, να ξεκλειδώνει σκέψεις που έχουν ενδυθεί πια την αμετανόητη σιγουριά της νοοτροπίας, ο μελανός παροξυσμός πόνου από κείνο το γεγονός, θα κατασταλάξει στον ψυχογραφικό εξπρεσιονισμό του κόκκινου πάνω στα εικαστικά τοπία της Τζούλιας. «Είχε γίνει η ιέρεια του κόκκινου: Οι σπουδαιότερες γκαλερί ολόκληρης της χώρας φιλοξενούσαν τα έργα της Ελληνίδας, που έβαφε τα ποτάμια, τις λίμνες, τις θάλασσες με κόκκινο χρώμα» μεταγλωττίζοντας αφαιρετικά το ακινητοποιημένο στιγμιότυπο της πληγής της.
Και η «επαναληπτική αφήγηση» - σε μια πολλαπλή εσωτερική εστίαση – θα περιφέρει κάθε φορά το γεγονός και θα το εγκαθιστά με διαφορετική σήμανση στα μεταβαλλόμενα εσωτερικά και εξωτερικά τοπία της ζωής των έξι συμμαθητριών: όπου η πρώτη οικείωση με το χρόνο και τη ζωή τους, ελεύθερη, εκφραστική, αφαιρετική από την ιδιόλεκτο των ρεαλισμών της καθεμιάς, θα πραγματωθεί στο άβατο του πειραματικού καμβά της Τζούλιας.
«Τις ζωγράφισε και τις έξι μαζί με λατρευτική πιστότητα. Τις ζωγράφισε ακίνητες, σοβαρές, έτοιμες για το μέλλον. Τις ζωγράφισε χαλαρές, παιχνιδιάρες, ανυποψίαστες για το αύριο. Τις ζωγράφισε με τις ποδιές φτιαγμένες από σίδερο, θαρρείς. Τις ζωγράφισε να κολυμπούν, να πετούν, να παίζουν, να ψιθυρίζουν η μια στ’ αυτί της άλλης. Τις ζωγράφισε να τις χωρίζει ένας ποταμός αίματος…» (σ.165)

Ερώτηση 3η: Πώς οικοδομώ το έργο μου; Πρέπει να φτιάχνουμε πρώτα ένα λεπτομερές διάγραμμα;
Θα σημειώσει ο Micheli Butor: Ξέρω που πηγαίνω, αλλά δεν έχω ιδέα πως θα πάω!... Για να γράψω ένα μυθιστόρημα πρέπει πρώτα να έχω μελετήσει την πλοκή του για πολλούς μήνες. Στο ξεκίνημα, υπάρχει πάντα μια σκοτεινή ζώνη που πρέπει να διαλευκάνω, μελανά σημεία που πρέπει να ξεκαθαρίσω. Για να καταφέρω να δω καθαρά, συγκεντρώνω καταρχάς κάθε είδους προσχέδια. Εφοδιασμένος μ’ αυτά τα εργαλεία, μ’ αυτές τις πυξίδες, αρχίζω την εξερεύνησή μου…

Κάπως έτσι δομείται το μυθιστόρημα της Ιουστίνης Φραγκούλη – Αργύρη. Ένα ατακτοποίητο υλικό μνήμης – όπως οι καρτερικές αρχειακές δεσμίδες – περιελίσσεται γύρω από πρόσωπα – χαρακτήρες, περιστάσεις γεγονότα, παίρνει ρυθμό από συναισθήματα και προσμονές, από διαψεύσεις και ματαιώσεις. Πορεύεται απλά μέσα στο χρόνο, ενδύεται το συνεκτικό ένδυμα των έξι ατομικών ιστοριών, που πρέπει μέσα σε μιαν αρχιτεκτονημένη συνεκτικότητα να βρουν τον κοινό βηματισμό: την τελεολογία της αφηγηματικής τέχνης της συγγραφέως. Γι’ αυτό εκείνη αποταμιεύει την πείρα τους, την πείρα της γνωριμίας των έξι συμμαθητριών και την οικείωση με τον κανόνα της ζωής και της σκέψεις τους, την έρρυθμη αντιστοίχιση με την «μυθιστορία του γυναικείου λόγου», κι αυτή με την κουλτούρα και το ήθος της εποχής, των εποχών. Αρχιτεκτονεί σε παλίνδρομα σχήματα και διαδρομές, με κάθε λεπτομέρεια το χρόνο και τα συμβάντα τους, σχεδιάζει την ευθύγραμμη πορεία της καθεμιάς στο περιτύλιγμα της ζωής της, ορίζει την αφηγηματική περίσταση μιας μυθιστορηματικής συνάντησης, που κυκλικά, με μιαν απίθανη γεωμετρία, θα ταυτίσει το υπεσχημένο ραντεβού της τελευταίας μέρας του σχολείου με την πράξη μιας κάθαρσης στο δραματικό καμβά που συνέχει τις ιστορίες τους.
Η συγγραφέας ξέρει καλά τις ηρωίδες της, χρόνια ολόκληρα θα τις σπουδάσει: θα ψαύει υπομονετικά τα μυστικά και τα πάθη τους, θα ψηλαφίσει τις σχέσεις τους και τη δική της σχέση μαζί τους` τους τόπους, την εποχή – δικτατορία, μεταπολίτευση – και τα όρια της εξουσίας της… και ταυτόχρονα θ’ αρχίσει να μυθιστορεί. Σε τριτοπρόσωπη αφήγηση, ως ετεροδιηγηματικός αφηγητής, με ποικίλη αλλά και πολλαπλή εστίαση, θα χαράσσει τη γεωμετρία της μυθοπλασίας της, επιλέγοντας τους τρόπους που οι τεθλασμένες της ζωής των συμμαθητριών, θα σμίξουν στην καμπύλη όπου ενώνονται οι παροντικοί με τους παρελθοντικούς χρόνους.

Ερώτηση 4η: Πώς χρησιμοποιούμε τις λέξεις;
Θα απαντήσει ο Bernard Clavel: οι λέξεις είναι εδώ για να δώσουν μια ευκαιρία στα συναισθήματά μας` να περάσουν αυτή την τάφρο που μας χωρίζει από το κοινό μας… επ’ ουδενί να μην τις θεωρήσουμε άβουλα πιόνια, αλλά μάλλον αιώνιους επαναστάτες. Το να επιλέγουμε μια λέξη είναι καταρχήν μια προσπάθεια να ψαρέψουμε την πιο σωστή, αυτή που ταιριάζει περισσότερο σ’ αυτό που θέλουμε να εκφράσουμε. Όποτε όμως παρουσιάζονται πολλές λέξεις που διεκδικούν τον ίδιο ρόλο, θα πρέπει να επιλέξουμε την πιο απλή… οι εξονυχιστικές έρευνες και η επιθυμία για πρωτοτυπία σκοτώνουν το ρυθμό και τη ζωή.

Δεν «σκότωσε» γι’ αυτό τις ηρωίδες της η συγγραφέας. Παρακολούθησε τη βίβλο της ζωής τους να εκδιπλώνεται μέσ’ από τις «λέξεις» της τέχνης της, τη γλώσσα την απροσποίητη της αφήγησης, την αστόλιστη των διαλόγων τους. Η συμπεριφορά τους είναι ταυτόχρονα συμπεριφορά των λέξεων, που τις περιοδολογεί ανάλογα με την περίσταση και τη συγκυρία της νέας, κάθε φορά, φάσης της «ιστορίας» τους. Χωρίς να στρέφεται στην επιτήδευση μιας ιδιαίτερης μανιέρας, προτείνει τη γλώσσα της ως μια πολιτισμική έννοια, ταυτισμένη με τον ψυχισμό της εποχής και του φύλου της, μεταγλωττίζει φυσικά το ύφος της καθημερινότητας των ηρωίδων της. Έτσι, η γλωσσική αισθητική του έργου μεταποιείται σε προσωπική αισθητική των χαρακτήρων, σε πολιτισμική αισθητική μιας ολόκληρης εποχής – από το αρχαιοπρεπές «προϊόντος του χρόνου» που η βαρύτητά της διαπερνούσε ακόμα και την προσωπική ανέμελη αλληλογραφία` ως το «εσένα σου έκατσε έτσι» την αντιγραμμένη από το σημερινό σχολικό αυλόγυρο, χαριτωμένα αναιδή εφηβική αργκό.

Ερώτηση 5η: Υπάρχει συνταγή για να γράψει κανείς μπεστ-σέλερ;
Θα απαντήσει η Patricia Highsmith: … Κάθε φορά, προσπαθώ να γράψω ένα βιβλίο που θα κινήσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη από την πρώτη κιόλας σελίδα, που θα τον κάνει να γυρίσει στην επόμενη σελίδα και να συνεχίσει το διάβασμα… Δεν υπάρχει μυστικό συστατικό, ούτε μαγική φόρμουλα που να εγγυάται την επιτυχία. Το μόνο μυστικό ενός μυθιστοριογράφου έγκειται στην ατομικότητά του, στην προσωπικότητά του.

Το ταξίδι των έξι κοριτσιών μέσα στα γεγονότα της ζωής τους βαστάει 22 χρόνια – είναι αυτή η χρονική τάξη της ιστορίας – των ιστοριών τους. Η άλλη τάξη, της κειμενικής αφήγησης, έρχεται με την τέχνη της συγγραφέως, μέσ’ από τις χρονικές της ασυμφωνίες: προλήψεις και αναλήψεις, που μετατρέπουν τις 300 περίπου σελίδες του βιβλίου της, σε ανυπόμονη διαδρομή μέσ’ από εξημερωμένα γυναικεία επύλλια της καθημερινής αγωνίας, καθώς την παρακολουθούμε να ανελίσσεται και να κατασταλάζει σε νησίδες διαχρονικής ανθρωπιάς. Κάθε επαγωγή, επομένως, σχετικά με το ερώτημα, έχει πάρει τη λογική της ακολουθία.-