Αφιερωμένο στη
Μελισσούλα των μοναχικών Σαββατοκύριακων
Της Ιουστίνης Φραγκούλη
Οπως δημοσιεύτηκε στο ΑΠΕ
Ενώ η Wall street κατρακυλούσε παρασύροντας τις αγορές του κόσμου στην πτώση του καπιταλισμού, ο μεγάλος αμερικανός σκηνοθέτης Τζέιμς Αϊβορυ χαλαρός και φρέσκος κατέφθασε στον 36ο όροφο του Rockefeller Center της 5ης λεωφόρου, όπου είχαμε συνάντηση για μια συνέντευξη εφ όλης της ύλης.
Εξω η πόλη κυριολεκτικά πνιγόταν απο τα άσχημα νέα για τις απανωτές πτωχεύσεις τραπεζών και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, για την ψήφιση απο την αμερικάνικη γερουσία της κρατικοποίησης των συμβόλων του καπιταλισμού.
Κι ο Τζέιμς Αϊβορυ, απαλλαγμένος απο το βάρος της περιρρέουσας ατμόσφαιρας στα γραφεία της υπεροπολυτελούς δικηγορικής φίρμας Chadbourne & Parke LLP μου μιλούσε με πάθος για τους ήρωές του, για το παλιό καλό ελληνικό σινεμά με το Ντασέν και τη Μερκούρη, για το Μιχάλη Κακογιάννη και το μέγεθός του.
Ντυμένος με τζίν κι ένα σπόρ φθινοπωρινό πουλόβερ, φορώντας αθλητικά παπούτσια, έμοιαζε με έφηβο της αγγλικής εξοχής , Κι όμως είναι κιόλας 80 ετών κι ερχόταν με το μετρό απο το μινττάουν του Μανχάτταν σαν ένας κοινός πολίτης.
Εκεί στο κτίριο-σύμβολο του αμερικάνικου όνεριου , ο Τζέιμς Αιβορυ απαλά, αβίαστα, με τον πιο φυσικό τόνο στη φωνή του, μου έδωσε το στίγμα μιας ζωής: πώς πέρασε απο την αρχιτεκτονική στην κάμερα και μετά πίσω απ΄αυτήν δίνοντας στην έβδομη τέχνη αριστουργήματα όπως το Δωμάτιο με Θέα, Mr. and Mrs. Bridge, , Howards End, Remains of the day, White countess και 30 άλλα αριστουργήματα.
-Είστε γνωστός στον κόσμο της κινηματογραφίας σαν σκηνοθέτης που βασίζει τις ιστορίες του σε κλασικά λογοτεχνικά έργα. Γιατί προτιμάτε τη λογοτεχνία έναντι των κινηματογραφικών σεναρίων;
«Η αλήθεια είναι ότι αν δείτε την ιστορία του σινεμά, θα διαπιστώσετε πως πολλοί σκηνοθέτες αρέσκονται στο να αντλούν τα θέματα των ταινιών τους απο τη λογοτεχνία. Τα μυθιστορήματα προσφέρουν δυνατά τοπία ,έντονη ατμόσφαιρα , διαμορφωμένους χαρακτήρες που ιντριγκάρουν τον σκηνοθέτη. Πάντως, πολλές φορές έχω βασιστεί και σε κινηματογραφικά σενάρια αν η ιστορία είναι πειστική και ελκυστική ταυτόχρονα.»
-Ωστόσο, επιμένετε σε ρομαντικές ιστορίες με πολλή και πλούσια φωτογραφία...
«Μου αρέσει να κινηματογραφώ ιστορίες που βασίζονται σε δεθνείς χαρακτήρες, χαρακτήρες που έχουν μια αυτογνωσία. Οι αμερικάνικοι χαρακτήρες πάσχουν σοβαρά απο έλλειψη αυτογνωσίας. Πολλές φορές μου δίνουν σενάρια και τα απορρίπτω γιατί δεν είναι στα μέτρα των αληθινών ανθρώπων.»
-Είστε ένα συγγραφέας που διαλέγει σοφιστικέ,σημαντικούς και κυρίως θεατρικούς ηθοποιούς. Συνηθίζετε να χρησιμοποιείτε συχνά ηθοποιούς απο την αγγλική σκηνή. Υπάρχει διαφορά μεταξύ βρεταννικής και με την αμερικάνικης ηθοποιίας;
«Δεν υπάρχει διαφορά σε επίπεδο ταλέντου αλλά στο υπόβαθρο. Οι ηθοποιοί της Βρεταννίας έχουν παιδεία στο θέατρο, την τηλεόραση και το δράμα, ενώ οι αμερικανοί προέρχονται απο το Μπροντγουαίη και το Χόλλυγουντ με πολύ χορό και τραγούδι. Οι βρεταννοί έχουν πολύ ευρεία πείρα στην ηθοποιία, ενώ οι αμερικανοί περιορίζονται κυρίως στο μουσικό θέατρο.Και οι δύο σχολές ηθοποιών προσφέρουν εξαιρετική εκπαίδευση και καταπληκτικούς επαγγελματίες, καθεμιά στο είδος της.»
-Εσείς και ο συνεταίρος σας Ισμαήλ Μέρτσαντ αρχίσατε την κινηματογραφική καριέρα σας φτιάχνοντας ινδικά φίλμς.Πώς μπορέσατε και διαπεράσατε το Χόλλυγουντ;
«Ημουν ήδη καμεραμάν στο Χόλλυγουντ όταν πήγα στην Ινδία στα 31 μου. Ερωτεύτηκα το μέρος με την πρώτη ματιά.
Εκεί γνώρισα τον Ισμαήλ Μέρτσαντ που μου πρότεινε να κάνω ταινίες στη χώρα του. Ηταν τόσο δύσκολα όλα, γιατί το συνάλλαγμα ήταν περιορισμένο, τα υλικά σχεδόν ανύπαρκτα και δεν υπήρχαν μέσα να κινηματογραφίσεις. Ωστόσο, απο την αρχή οι ταινίες μας άρεσαν στο Χόλλυγουντ και είχαμε καλή και ευρεία διανομή στις ΗΠΑ. Δεν παραπονιέμαι, η πρόσβαση στο Χόλλυγουντ ποτέ δεν υπήρξε πρόβλημα»
- Πιστεύετε πως ο ανορθόδοξος τρόπος σας (εννοώ σε σχέση με το Χόλλυγουντ) ήταν ένα άλλοθι για το εμπορικό αμερικάνικο σινεμά;
«Οχι απαραίτητα. Σκεφθείτε πως είχαμε ζητήσει χρηματοδότηση για το Δωμάτιο με Θέα και το Χόλλυγουντ μας αρνήθηκε. Εμείς βρήκαμε εξωτερικούς επενδυτές και η ταινία μας έγινε μετά δεκτή απο την αμερικάνικη αγορά με μεγάλη εισπρακτική επιτυχία. Αλλά ο κόσμος αγάπησε το φίλμ επειδή αναζητάει αληθινά αισθήματα, αληθινούς χαρακτήρες.»
-Ο ρομαντισμός και η φωτογραφία είναι τα δυνατά στοιχεία στις ταινίες σας. Υπάρχει μέλλον γι αυτές τις αρετές στο σινεμά του σήμερα;
«Οι άνθρωποι αναζητούν τον έρωτα, την απογοήτευση, τη χαρά και τη λύπη. Λατρεύουν αυτό που τους δίνουμε απο τη δική μας οπτική. Φυσικά, η φωτογραφία που έχει εξελιχθεί ραγδαία με τα τρομερά ηλεκτρονικά μέσα, είναι μέρος της ζωής μας σήμερα. Τα παιδιά απο νωρίς εκπαιδεύονται στα μηχανήματα γι αυτό έχουμε τους καλύτερους καμεραμεν στις μέρες μας. Αρα η φωτογραφία παίζει και θα παίξει ακόμη σπουδαιότερο ρόλο στο σινεμά του 21ου αιώνα.»
-Στις ταινίες σας περνάτε απο την Ασιατική στη δυτική κουλτούρα με μια απίστευτη άνεση. Πώς μπορείτε να μεταφέρετε τα αισθήματα, την ατμόσφαιρα, ακόμη και τις συνθήκες απο τον ένα κόσμο στον άλλο με τέτοια ευκολία;
«Ναί, έχω κάνει ταινίες στις ΗΠΑ, την Ινδία, τη Γαλλία, την Αγγλία, τη Φλωρεντία, την Κίνα, την Αργεντινή... Το πάν για μένα είναι να γνωρίσω απο κοντά τον τόπο για να μπορέσω να δώσω την ατμόσφαιρά του. Δεν μου αρέσει να κινηματογραφώ σε άγνωστους τόπους, πρέπει να πατάω γερά στα πόδια μου, να γνωρίζω τη γλώσσα, τους ανθρώπους. Ξέρετε γύρισα ένα φίλμ στη Σαγκάη του 1930, αλλά δεν με ενόχλησε γιατί δεν ήταν η σημερινή πόλη που θάπρεπε να την ξέρω απέξω κι ανακατωτά.
Τώρα είμαι καταγοητευμένος με τη Ρωσία και θάθελα να γυρίσω ένα φίλμ εκεί, αλλά η έλλειψη επικοινωνίας λόγω της γλώσσας με τρομάζει.»
-Ποιό είναι το στοιχείο που σας ωθεί να κάνετε ένα φίλμ; Η ιστορία; Η ψυχολογία ; Η ηθοποιία ; Η φωτογραφία;
«Η ιστορία είναι αυτή που με ωθεί στο να γυρίσω μια ταινία. Η ατμόσφαιρα, το τοπίο, οι χαρακτήρες . Αν με αιχμαλωτίσουν τότε προχωράω. Και μου αρέσει πολύ ο αυτοσχεδιασμός.
Ξεκινάω μια ταινία χωρίς ακριβή πλάνα όπως κάνουν κάποιοι σκηνοθέτες. Εγώ φτιάχνομαι να φωτογραφίζω σκηνές να τις μεταφέρω στο φίλμ, να αναπαράγω μια εποχή, ένα σκηνικό.»
-Είστε οικείος με το ελληνικό σινεμά; Εχετε δεί ταινίες Ελλήνων σκηνοθετών;
«Ναι, βέβαια ήμουν καταγοητευμένος με τα φίλμ του Μιχάλη Κακογιάννη. Θυμάμαι πως πηγαίναμε σε ένα κινηματογράφο ονόματι Athena στο Μανχάτταν και βλεπαμε τη Στέλλα με τη Μελίνα Μερκούρη καθώς και τα φίλμ του Ζύλ Ντασέν που ήταν γυρισμένα στην Ελλάδα. Είχαν ένα δράμα μεγαλύτερο απο τη ζωη. Ηταν μια συνέχεια του νεορρελιστικού κινηματογράφου της εποχής και ήταν αληθινά ωραίος κινηματογράφος.»
-Απο τους σημερινούς Ελληνες σκηνοθέτες ποιόν θα ξεχωρίζατε;
«Σίγουρα το Θεόδωρο Αγγελόπουλο, του οποίου διανείμαμε και μια ταινία με την εταιρεία μας Merchant- Ivory. Είναι καλός σκηνοθέτης. Οι ταινίες του είναι μακριές, αργές αλλά έχουν ένα μεγαλείο. Μου αρέσει πολύ η κινηματογραφία του».
-Θα σας ενδιέφερε να γυρίσετε μια ταινία στην Ελλάδα;
«Ποτέ δεν έτυχε να το σκεφτώ γιατί η γλώσσα ήταν ανέκαθεν το εμπόδιο. Ισως ένα φίλμ βασισμένο σε ελληνικούς χαρακτήρες με φόντο την Ελλάδα αλλά στην αγγλική γλώσσα θα με ενδιέφερε. Αλλά σίγουρα όχι μια σκηνοθεσία στην ελληνική γλώσσα».
-Εχετε επισκεφθεί την Ελλάδα;
«Εζησα στην Ελλάδα για εξι μήνες γύρω στα μέσα της δεκαετίας του 50 καθώς δούλεψα ως αρχιτέκτονας σε μια αμερικάνικη εταιρεία κατασκευής γραφείων . Μαγεύτηκα απο τον τόπο. Εκτοτε δεν έχω ξαναπάει εκεί, η ζωή με έβγαλε σε άλλα ταξίδια.»
-Ετοιμάζετε κάποια καινούρια ταινία;
«Ναί, ετοιμάζω ένα γύρισμα στο Τέξας, όπου θα σκηνοθετήσω το έργο ενός αμερικανού συγγραφέα. Θα το μεταφέρουμε στο σινεμά απο το θέατρο.»
-Τί πιστεύετε εν τέλει για τον κινηματογράφο του Χόλλυγουντ σήμερα;
«Εχω να καταθέσω μια μεγάλη αρνητική κριτική. Χαίρομαι πολύ περισσότερο να βλέπω ξένες ταινίες μικρού προϋπολογισμού παρα τις παραγωγές του Χολλυγουντ.
Οι αμερικανοί σκηνοθέτες έχουν μεταφερθεί πέρα απο την αληθινότητα της ζωής. Πλέον παρακολουθώ ιαπωνικές, κινέζικες, ινδικές ταινίες, γιατί έχουν μια ανθρώπινη διάσταση. Παρόλα αυτά δεν απελπίζομαι. Μπορεί μια μέρα και το Χόλλυγουντ να επιστρέψει στο πραγματικό σινεμά. Σίγουρα, πάντως, το Χόλλυγουντ ξεχωρίζει ακόμη για τα εκπληκτικά ντοκυμαντέρ του.»
-
-.
