Η επέλαση της ρόζ λογοτεχνίας, ένα εγχειρίδιο για την ερωτική παραλογοτεχνία της εποχής

 

Της Ιουστίνης Φραγκούλη-Αργύρη

Η Εύα Στάμου με εντυπωσίαζε ανέκαθεν για την πολυδιάστατη προσωπικότητά της. Δόκτωρ της ψυχολογίας έχει την ευκολία να διαβάζει την ανθρώπινη ψυχή αλλά ταυτόχρονα να βουτάει με άνεση στα νερά της λογοτεχνίας. Ο λόγος της είτε όσον αφορά την επιστήμη της είτε την λογοτεχνία είναι εναργής και στακάτος. Αυτό το στοιχείο την έκανε να ξεχωρίζει στα μάτια μου, αφότου διάβασα πονήματά της σε διάμορφες μορφές του λόγου.

Την έβλεπα συχνά να ανησυχεί για το φαινόμενος της ραγδαίας εξάπλωσης της ρόζ λογοτεχνίας στην ξένη λογοτεχνία και την ελληνική, την παρατηρούσα να αγωνιά για την εξελικτική άνοδο των εύκολων μυθιστορημάτων. Τελικά, η Εύα Στάμου σκιαγράφησε με την πένα της το δοκίμιο «Η επέλαση της Ροζ Λογοτεχνίας» που εκδόθηκε και κυκλοφορεί απο τις εκδόσεις Gutenberg.

Στο βιβλιαράκι που έχει πορτοκαλί εξώφυλλο κι ας ασχολείται με τη  ρόζ λογοτεχνία, η Εύα Στάμου προσπαθεί να καταδείξει γιατί η «εφήμερη λογοτεχνία» έχει συνεπάρει τις γυναίκες, γιατί είναι τόσο τρομακτικά ευπώλητη και πόσο επιζήμια είναι στο αναγνωστικό ήθος των πολιτών.

Οπως η ίδια αναφέρει «ο όρος ροζ λογοτεχνία χρησιμοποιείται κυρίως στις αγγλόφωνες χώρες για σύγχρονα μυθιστορήματα που εστιάζουν σε θέματα ερωτικών σχέσεων αναπαράγοντας ρομαντικά στερεότυπα, και που απευθύνονται όχι στη νόηση, αλλά στη συγκίνηση του αναγνωστικού κοινού, το οποίον είναι κατ΄εξοχήν γένους θηλυκού».Αυτό ακριβώς στηλιτεύει σε όλη της διάρκεια του πονήματος η δρ. Εύα Στάμου, ότι δηλαδή η παραλογοτεχνία των ερωτικών μυθιστορημάτων πάσχει απο όλα τα σύνδρομα της παραλογοτεχνίας:, έλλειψη περίτεχνης λογοτεχνικής έκφρασης, έλλειμμα βάθους, ανάλυσης, επανάληψη ενός πανομοιότυπου μοτίβου, περιορισμός της αναγνωστικής ανάτασης.

Η Εύα Στάμου αναλύει τρία βιβλία , αντιπροσωπευτικά της ρόζ λογοτεχνίας προερχόμενα απο την αγγλόφωνη (Βρετανική και Αμερικάνικη παραγωγή). Πρόκειται για το Ημερολόγιο της Μπρίτζετ Τζόουνς, το Σέξ και η Πόλη  και οι Πενήντα Αποχρώσεις του Γκρί.

Και στα τρία βιβλία η συγγραφέας εντοπίζει τα αμαρτήματα της παραλογοτεχνίας. Το Ημερολόγιο της Μπρίτζετ στηρίζεται στην παλιά καλή συνταγή του καλού κοριτσιού, που κάνει τα πάντα για να παντρευτεί το καλό παιδί που της αξίζει. Το Σεξ και Η Πόλη αναφέρεται στην γυναικεία ματαιοδοξία που έχει επιφέρει ο μεταφεμινισμός, την επιστροφή δηλαδή στην γυναίκα-αντικείμενο μέσα απο τα εφήμερα υλικά της ματαιότητας. Οι Πενήντα Αποχρώσεις του Γκρέι ξετυλίγουν τη γυναίκα που θα έκανε τα πάντα για να κατακτήσει τον άντρα μέσα απο τη σεξουαλική υποταγή.

Οπως πολύ σωστά αναφέρει η Εύα Στάμου όλα τα ως άνω παραδείγματα της ρόζ λογοτεχνίας, στην πραγματικότητα παραπλανούν και μεθοδεύουν την παραμονή της γυναίκας στο ρόζ σύννεφο της φαντασίωσης.Τοποθετούν τον άνδρα στον αντίποδα, δυσκολεύοντας την επικοινωνία των φύλων σε μια εποχή που είναι ήδη συγχυσμένη απο τα όρια της ισότητας.

«Τα ρόζ μυθιστορήματα αγνοούν συστηματικά αυτό που είναι εδώ και αιώνες το υλικό της καλής λογοτεχνίας: τη σκοτεινή πλευρά των συναισθημάτων, την ανθρώπινη τρωτότητα, την ευμετάβολη φύση της προσωπικής ταυτότητας, τη μοναδικότητα του προσώπου, την ανάγκη να δοθεί λογοτεχνική «φωνή» στη σωματική εμπειρία...», γράφει σε ένα σημείο η συγγραφέας.

Η Εύα Στάμου στηλιτεύει τα πρότυπα της σεξουαλικότητας που προωθεί η ρόζ λογοτεχνία και που απέχουν πόρρω απο την αυτοδιάθεση και αυτογνωσία της ιδιαιτερότητας της κάθε γυναίκας. Στην πραγματικότητα, ενσωματώνουν το μοντέλο της αναζήτησης του ιδανικού συντρόφου παράλληλα με την ιδανική καριέρα, χωρίς να παρεισφρεύει η ανίχνευση της ταυτότητας. Ετσι, τα ίδια κλισέ επανέρχονται πάλι και πάλι σε μια εποχή που υποτίθεται πως έχει αφήσει πίσω της τον φεμινισμό και θάπρεπε να οδεύει σε άλλους πιό λυτρωτικούς δρόμους.

Επίσης, η Εύα Στάμου αναφέρεται στους διάφορους τρόπους αντιμετώπισης της ρόζ παραλογοτεχνίας απο τις διάφορες σχολές σκέψης και δράσης, ενώ σε ειδικό κεφάλαιο διαχωρίζει σαφώς τα όρια της εφήμερης ερωτικής λογοτεχνίας απο τη γυναικεία λογοτεχνία που έχει αφήσει αριστουργήματα.

Η Εύα Στάμου σκιαγραφεί το φαινόμενο της ρόζ λογοτεχνίας στον κόσμο, αλλά αφιερώνει ελάχιστο χώρο στην ροζ παραλογοτεχνία της Ελληνικής αγοράς, γεγονός που μου έλειψε απο το βιβλίο της.

Πάντως, το δοκίμιο είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και με πολλές ανατομικές λεπτομέρειες γύρω απο τη ροζ λογοτεχνία. Συμφωνώ στις κεντρικές γραμμές περί της ψευδεπίγραφης και στιγμαίας απόλαυσης ενός εύκολου ερωτικού αναγνώσματος, αλλά πιστεύω ότι ο πλασμένος και με βαθειά παιδεία αναγνώστης ακόμη κι αν διαβάσει τα ευπώλητα στην παραλία, θα αναζητήσει να σβήσει τη δίψα του στην καλή λογοτεχνία. Πιστεύω ότι ο σοβαρός αναγνώστης πλάθεται στο σπίτι και στο σχολείο . Οι δάσκαλοι και οι γονείς είναι εκείνοι  που θα πρέπει να εμφυσήσουν στα παιδιά τον διαχωρισμό της διαχρονικής απο την εφήμερη λογοτεχνία.

Συνολικά, ένα ενδιαφέρον, καλογραμμένο  και καλά δομημένο ανάγνωσμα που απομυθοποιεί τη ρόζ λογοτεχνία, τοποθετώντας την στα ράφια του σούπερ μάρκετ και των καλλυντικάδικων, εκεί δηλαδή που ανήκει.

 

Βιογραφικό σημείωμα

Η Εύα Στάμου γεννήθηκε στην Αθήνα. Έζησε στη Βρετανία όπου έκανε ανώτατες σπουδές φιλοσοφίας και διδακτορική διατριβή στην ψυχολογία με θέμα τη συγκρότηση της προσωπικότητας. Εργάστηκε στην Πρότυπη Ψυχιατρική κλινική του Γιορκ και δίδαξε Ψυχιατρική Ηθική στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ. Από το 2007 ζει και εργάζεται στην Αθήνα ως ψυχοθεραπεύτρια ατόμων και ζευγαριών. Έχει γράψει τα μυθιστορήματα "Ελιγμοί", 2004, "Ντεκαφεϊνέ", 2005, "Εθισμός", 2011 και τη συλλογή διηγημάτων "Μεσημβρινές συνευρέσεις", 2009.

Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ (2014) Η επέλαση της ροζ λογοτεχνίας, Gutenberg - Γιώργος & Κώστας Δαρδανός (2011) Εθισμός, Μελάνι (2009) Μεσημβρινές συνευρέσεις, Μελάνι (2005) Ντεκαφεϊνέ, Οδός Πανός (2004) Ελιγμοί, Οδός Πανός