Μια υπέροχη συνέντευξη στη Νίκη Μηταρέα της Ναυτεμπορικής

Επειδή απο καιρού εις καιρόν πρέπει να ευλογάμε τα γένια μας, παραθέτω μια εφ όλης της ύλης συνέντευξη που παραχώρησα στη δημοσιογράφο της Ναυτεμπορικής Νίκη Μηταρέα τον ανοιξιάτικο μήνα Νοέμβριο της Αθήνας.

Την ευχαριστώ πολύ. Θα καταθέτω πού και πού δημοσιεύματα για το βιβλίο, που έχει πάρει την άγουσα του απολύτως ευπώλητου κατα τους τρείς μήνες της κυκλοφορίας του.




Η Ιουστίνη Φραγκούλη-Αργύρη μιλάει στο «Τ+ζ» της Ναυτερμπορικής για το νέο της μυθιστόρημαΟ Χαμένος Χρόνος της Ουσιαστικής Ανάγνωσης

Συνέντευξη στη Νίκη Μηταρέα

Παρασκευη, 13 Νοεμβριου 2009 07:00
Με ένα καινούργιο μυθιστόρημα, υπό τον τίτλο «Για την Αγάπη των Άλλων» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός, η Ιουστίνη Φραγκούλη-Αργύρη επιστρέφει στη μεγάλη φόρμα, ρίχνοντας φως στη Νίσυρο της ξηρασίας και των άκαμπτων παραδόσεων και μεταφέροντας μια ξέμακρη εποχή. Ο λόγος της γλαφυρός, οι ήρωές της ανθρώπινοι, το τοπίο της μαγικό.


Με το νέο της πόνημα, που βασίζεται στην πραγματική ιστορία της μητέρας του ελληνοαμερικανού μεγιστάνα Τζον Κατσιματίδη, η συγγραφέας αποδεικνύει πως ξέρει να μεταφέρει με κινηματογραφικό λόγο τη συντριβή της ανθρώπινης φύσης, σκιαγραφώντας την ακροβασία ανάμεσα στο πάθος και στο έθος.

Κυρία Φραγκούλη, από πού ορμάται ο τίτλος του νέου σας μυθιστορήματος;

«Το μυθιστόρημα "Για την Αγάπη των Άλλων" πήρε τον τίτλο του από τη θυσία της πρωταγωνίστριας ηρωίδας, Μαργαρίτας, η οποία παρέβλεψε την προσωπική της ευτυχία, για να ξεμπλοκάρει μια ανθρώπινη καραμπόλα στη μακρινή Νίσυρο του Αιγαίου, κάποτε παλιά, μετά τον πόλεμο, όταν τα ήθη και οι παραδόσεις σ' κείνη τη γωνιά της Γης ήταν άκαμπτα. Αυτός ο τίτλος περικλείει ολάκερο το βιβλίο.»

Πώς σάς προέκυψε αυτή η ιστορία, που μάλιστα είναι αληθινή;

«Βρέθηκα στη Νίσυρο πριν από μερικά χρόνια, καλεσμένη του ελληνοαμερικανού επιχειρηματία Τζον Κατσιματίδη, κι εκεί, εντελώς τυχαία, έγινα αυτήκοος μάρτυρας της προσωπικής ιστορίας της μητέρας του.

Θεώρησα πως ήταν μοναδική για το βάθος, τον πόνο, το δράμα, αλλά και τη μεγαλοσύνη. Ορκίστηκα εκεί, επιτόπου, πως αυτό θα ήταν το επόμενο μυθιστόρημά μου. Φυσικά, η Μαργαρίτα μεγάλωνε μέσα μου επί τέσσερα χρόνια, ώσπου να πάρω πένα και χαρτί να καταγράψω την ατυχία της...»

Αντιμετωπίσατε πρόβλημα να πείσετε τον κ. Κατσιματίδη να σας επιτρέψει τη μυθοπλαστική περιποίηση της ιστορίας της μητέρας του;

«Όχι, αντίθετα ο Τζον Κατσιματίδης και η οικογένειά του μου συμπαραστάθηκαν σε όλη την πορεία της έρευνας και της συγγραφής. Η εξαδέλφη του, Δέσποινα Εμμανουηλίδη-Λυβίτση, μου αποκάλυψε όλες τις λεπτομέρειες της ιστορίας και των ηθών του νησιού. Και ο Τζον με εμπιστεύτηκε, όντας σίγουρος πως η πολύτιμη μνήμη της μητέρας του δεν θα προσβαλλόταν σ' αυτό το μυθιστόρημα.

Ο Τζoν, που είναι σπουδαίος φίλος, με τίμησε και με τιμά με την εμπιστοσύνη του. Ήταν πολύ λεπτό ζήτημα κι όμως δεν αμφισβήτησε την πρόθεση ή την εντιμότητά μου απέναντι στη μητέρα του ούτε για μια στιγμή. Αυτή ήταν ίσως η μεγαλύτερη επιβράβευσή μου.»

Πώς επιλέγετε το θέμα σας για να γράψετε ένα μυθιστόρημα;

«Δεν το επιλέγω με κάποια συγκεκριμένη λογική. Εκτίθεμαι σε διάφορες πραγματικότητες και, ανάλογα με την εποχή, τη διάθεση και την ανησυχία, επιλέγω να γράψω ένα μυθιστόρημα.

Γράφω όταν έχω να πv κάτι, όχι για την ίδια τη συγγραφή. Δηλαδή με τρομάζει η λεξιλαγνεία, η οποία αποδεικνύει ένα ταλέντο γραφής, αλλά δεν είναι πάντοτε συνυφασμένη με βάθος. Προσπαθώ να βρω ήρωες που έχουν μια αληθινότητα, η οποία με αγγίζει στο βαθύτερο είναι μου. Ίσως αυτή η γνησιότητα να είναι τελικά το κριτήριό μου.»


Τι είναι για σας μυθιστόρημα;

«Για μένα μυθιστόρημα είναι ένα μεγάλο έργο με μύθο, δομή, χαρακτήρες, πλοκή και μηνύματα. Είναι ένα ολάκερο οικοδόμημα, το οποίο χτίζει ο συγγραφέας ως αρχιτέκτονας από το μηδέν. Πρέπει να έχει πολύ στέρεα υλικά για να αντέξει στην ανάγνωση του απλού αναγνώστη, αλλά και στην κριτική.»

Στα μυθιστορήματά σας κυριαρχούν οι εμμονές της αποδημίας και της ακύρωσης των ανθρώπινων πόθων. Θα χαρακτηρίζατε τον εαυτό σας πεσιμίστρια;

«Στο έργο μου γενικά κυριαρχούν τα ταξίδια και η αποδημία. Γράφει κανείς εκ περισσεύματος καρδίας, επομένως είναι φυσικό να αντλώ τους μύθους μου από θέματα που με γυροφέρνουν. Όσο για τις ακυρώσεις των ανθρώπινων πόθων, ναι πρεσβεύονται στα έργα μου, γιατί η ζωή όσο συσσωρεύεται τόσο περισσότερο σκοτώνει όνειρα και πόθους. Πεσιμίστρια δεν θα με χαρακτήριζα, ρεαλίστρια ίσως.»

Γράφετε αποσυρμένη στο Μόντρεαλ, αλλά γράφετε στην ελληνική γλώσσα. Σας παιδεύει η απόσταση από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα χρήσης της ελληνικής;

«Ναι, είμαι ευλογημένη που γράφω από μακριά, στην ησυχία του χιονιού μου. Θεωρώ πως γράφω σε μια ελληνική λίγο κλασικότερη, επειδή ακριβώς δεν στρογγυλεύεται από την καθημερινότητα της χρήσης. Η απόσταση σαφώς με παιδεύει, το ότι δεν ακούω τη γλώσσα μου να μιλιέται μου προκαλεί σύνδρομο στέρησης. Μερικές φορές πιστεύω πως πάσχω από λεξιπενία, αλλά ο επιμελητής μου με διαβεβαιώνει πως όχι.»

Σκέφτεστε κάποτε να γράφετε στην ελληνική και τη γαλλική ή την αγγλική ταυτόχρονα;

«Όχι, ποτέ δε σκέφτηκα να απεμπολήσω τη μητρική μου γλώσσα για χάρη της δημοσίευσης των έργων μου εδώ στην ξένη. Έχω μεταφράσει κάποια έργα μου στα Αγγλικά, έχω συμμετάσχει δημιουργικά στη μετάφραση κάποιων άλλων, αλλά ούτε μια στιγμή δεν αποπειράθηκα να γράψω εξ υπαρχής έργο μου σε ξένη γλώσσα. Έχω την αίσθηση πως έτσι θα χάσω το κυριότερο όπλο της ταυτότητάς μου. Δεν έχω την πολυτέλεια να το κάνω, σας διαβεβαιώ.»

Έχετε γράψει διάφορα λογοτεχνικά είδη, από βιογραφίες, μυθιστορήματα μέχρι διηγήματα και ταξιδιωτικά. Ποιο λογοτεχνικό είδος είναι το αγαπημένο σας;

«Όλα τα είδη είναι αγαπημένα μου, ανάλογα με τη διάθεση της εποχής. Μου αρέσουν οι βιογραφίες, γιατί προέρχομαι από τη δημοσιογραφία και μου έρχεται απόλυτα φυσικό να κάνω έρευνα για πρόσωπα. Μου αρέσουν τα μυθιστορήματα, γιατί βυθίζομαι επί μακρόν στους ήρωες και τη διάδρασή τους. Αλλά και τα διηγήματα έχουν τη φρεσκάδα ενός ολοληρωμένου έργου και μάλιστα έντονου και γρήγορου. Όσο για τα περιηγητικά βιβλία, αυτά είναι η προβολή των έγχρωμων εντυπώσεων.»

Πώς βλέπετε το τοπίο της λογοτεχνίας σήμερα;

«Πιστεύω πως οι πάσης φύσεως Νταν Μπράουν, Στίβεν Κινγκ, Στέφανι Μέγιερς κυριαρχούν στην παγκόσμια λογοτεχνική σκηνή, επειδή οι άνθρωποι δεν έχουν χρόνο να διαβάσουν κάτι βαθύ και αυτογνωστικό. Θέλουν να κάνουν ανάγνωση σε μια περιπέτεια, να χάνονται από τη δύσκολη πραγματικότητά τους.

Βλέπω ελάχιστους καλούς συγγραφείς να έχουν επιτυχία και προπάντων διαπιστώνω πως δεν υπάρχουν νέα λογοτεχνικά ρεύματα εκτός των περιπετειών. Έχουν γίνει μπλοκμπάστερ και τα βιβλία κι αυτό δείχνει μια κατάπτωση της αισθητικής των ανθρώπων.»


Πώς βλέπετε την ελληνική λογοτεχνική σκηνή;

«Κι εδώ πιστεύω πως δεν υπάρχει νέο κύμα. Ακόμη περιμένουμε από τους συγγραφείς της γενιάς του '80 να πουν κάτι καινούργιο. Αλλά τι να πουν, αφού ο χρόνος έχει άλλη δυναμική μακράν της δικής τους (μας); Παρ' ότι προσπαθούν να μας επιβάλουν κάποιους νέους ως ταλέντα, προσωπικά δεν με πείθουν. Έτσι, κι εδώ διακρίνω αδιέξοδα και μπλοκμπάστερ.»


Πώς κρίνετε τους Έλληνες κριτικούς του βιβλίου;

«Μου είναι συμπαθέστατοι, αν και κρίνουν βιβλία της παρέας τους. Ίσως γι' αυτό δεν προχωράει η κουβέντα περί λογοτεχνίας στην Ελλάδα. Πάντως, υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που γράφουν για βιβλία και κρέμεσαι από την πένα τους. Έστω κι αυτοί οι λίγοι αποτελούν μια όαση στον άγριο κόσμο του βιβλίου, που γίνεται ανερυθρίαστα εμπορικός.»


Τα βιβλία, όπως τα γνωρίζουμε στην έντυπη μορφή τους, έχουν μέλλον; Και ποιο μέλλον;

«Δυστυχώς, και τα βιβλία, όπως οι εφημερίδες, δεν έχουν μέλλον στην παραδοσιακή έντυπη μορφή τους. Οι νέες τεχνολογίες των ηλεκτρονικών αναγνωστηρίων θα σαρώσουν τις βιβλιοθήκες μας. Στην Αμερική ήδη στα πανεπιστήμια οι φοιτητές χρησιμοποιούν τους readers για την έρευνά τους. Είναι φτηνότερη και πιο πολυποίκιλη η πρόσβαση στα ηλεκτρονικά βιβλία.

Στην Ελλάδα το φαινόμενο θα έρθει ίσως μια δεκαετία αργότερα, αλλά ας αρχίσουμε να προετοιμαζόμαστε κι εδώ γι' αυτή την εποχή. Ομολογώ με φοβίζει η προοπτική πως ο γιος μου δεν θα έχει βιβλιοθήκες στο σπίτι του, αλλά μόνο κομπιούτερ και readers.»

Γιατί τα ελληνικά βιβλία -ακόμη και μεταφρασμένα στα Αγγλικά- δεν έχουν απήχηση σε σχέση με τα αντίστοιχα ισπανικά, ας πούμε;

«Πιστεύω πως γράφουμε με μια μορφή εσωστρέφειας, πως δεν έχει οικουμενικότητα ο λόγος μας. Αλλά να σας πω και κάτι; Είναι τόσο ισοπεδωτική και τυφλή η αμερικάνικη κουλτούρα, που αγνοεί τους ξένους προβληματισμούς.

Στην Αμερική πουλάνε τα βιβλία των καταπιεσμένων γυναικών του Ισλάμ και λίγο η ισπανόφωνη λογοτεχνία, ένεκα του μεγάλου ισπανόφωνου πληθυσμού της. Κι εδώ πρέπει να είμαστε ρεαλιστές και να αποδεχόμαστε τους καιρούς, που δεν χαρίζονται σε αξίες, αλλά μόνο σε υπεραξίες.»

H συγγραφέας

Η Ιουστίνη Φραγκούλη-Αργύρη γεννήθηκε στη Λευκάδα. Απόφοιτος του Πολιτικού Τμήματος της Νομικής Αθηνών, δημοσιογραφεί από το 1983 στον ελληνικό ημερήσιο και περιοδικό Τύπο. Είναι μέλος της ΕΣΗΕΑ, της Εταιρείας Γαλλόφωνων Συγγραφέων του Κεμπέκ (QFW) και έχει εργαστεί κατά διαστήματα σε ραδιοφωνικούς σταθμούς, αλλά και στην ελληνική τηλεόραση. Από το 1989 ζει και εργάζεται στο Μόντρεαλ του Καναδά.

Παράλληλα με τη δημοσιογραφική και συγγραφική της δραστηριότητα, είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Ιδρύματος Αρχιεπίσκοπος «Σπυρίδων» για την Ελληνική Παιδεία και τον Πολιτισμό, με έδρα τη Νέα Υόρκη. Είναι παντρεμένη κι έχει ένα γιο.

Στην ιταλοκρατούμενη Νίσυρο της λάβας και της γύμνιας

Μια νεαρή κοπέλα, σμιλεμένη από τη γαλλοτραφή πολίτισσα μάνα της, μεγαλώνει ανυποψίαστη στη Νίσυρο της λάβας και της γύμνιας. Όμορφη, έξυπνη, με σπουδές στην ιταλοκρατούμενη Ρόδο, αφήνεται στον έρωτα ενός νεαρού συμπατριώτη της.

Στο βάθος, μακριά, φαντάζει η απουσία του πατέρα στην Αμέρικα. Και η παρουσία της ανδρόγυνης μάνας. Ο έρωτας της Μαργαρίτας θα ανατραπεί την έσχατη στιγμή. Και η προδοσία θα σημαδέψει όχι μόνο την τύχη της, αλλά ένα ολάκερο νησί, προκαλώντας μια συγκλονιστική ανθρώπινη καραμπόλα. Και η Μαργαρίτα; Υποκύπτει τελικά στη νομοτέλεια πως «η Ζωή είναι μεγαλύτερη απ' την Αγάπη»;

Τα ήθη της εποχής και η ιστορία της ιταλοκρατούμενης Δωδεκανήσου συνιστούν το υπόβαθρο του μυθιστορήματος, το οποίο κυριεύει τις αισθήσεις με τη γνησιότητα των ανθρώπινων χαρακτήρων και την αφοσίωσή τους στις άκαμπτες παραδόσεις του νησιού της λάβας.